5 lý do khiến các luật về súng đạn ở Mỹ không thay đổi

Sau vụ xả súng ở Las Vegas, những người ủng hộ việc kiểm soát súng đạn lại đưa ra những lời kêu gọi mới về việc thắt chặt các quy định sử dụng súng.

03:06 05/10/2017

Ở cấp liên bang, sự quan tâm chú ý tới quy định mới này hầu như không dẫn tới sự thay đổi nào trong nhiều thập kỷ qua, bất chấp một loạt kết quả thăm dò dư luận cho thấy sự ủng hộ rộng rãi của dân chúng đối với các biện pháp như tăng cường kiểm tra lý lịch và cấm xuất bản một số loại tạp chí về súng đạn.

Với mức độ thương vong lớn như vụ việc lần này, có thể sức ép đòi thay đổi sẽ lớn hơn. Dưới đây là 5 trở ngại lớn cản trở việc kiểm soát súng đạn.

Mọi người hoảng hốt chạy ra ngoài sau khi xảy ra vụ xả súng ở Las Vegas. (Nguồn: Getty Images)

Hiệp hội Súng trường Quốc gia Mỹ

Hiệp hội Súng trường Quốc gia Mỹ (NRA) là một trong các nhóm lợi ích có ảnh hưởng nhất trên chính trường Mỹ - không chỉ bởi số tiền mà họ sử dụng để vận động các chính khách mà còn bởi sự tham gia của 5 triệu thành viên.

NRA phản đối hầu hết các đề xuất tăng cường quy định kiểm soát súng và đứng sau các nỗ lực ở cấp độ liên bang và tiểu bang nhằm giảm bớt các hạn chế trong việc sở hữu súng đạn. Năm 2016, NRA dành 4 triệu USD để vận động hành lang và đóng góp trực tiếp cho các chính khách, dành hơn 50 triệu USD cho vận động tranh cử, bao gồm một khoản ước tính vào khoảng 30 triệu USD để giúp Tổng thống Donald Trump thắng cử.

Tổng ngân sách hàng năm của NRA là khoảng 250 triệu USD, được phân bổ cho các chương trình giáo dục, súng đạn, chương trình hội viên, học bổng, vận động các nhà lập pháp và các nỗ lực liên quan. Tuy nhiên, hơn cả các con số đơn thuần đó, NRA đã nổi danh tại Washington như là một thế lực chính trị có thể “tạo dựng hay hạ bệ” các chính khách quyền lực nhất.

Các nhóm ủng hộ kiểm soát súng đạn, được hậu thuẫn bởi các nhà bảo trợ giàu có như cựu Thị trưởng New York Michael Bloomberg, đã trở nên có tổ chức hơn trong những năm gần đây, với nỗ lực sánh ngang với sức mạnh chính trị của NRA. Tuy vậy, chừng nào các nhóm ủng hộ việc sử dụng súng đạn còn can thiệp vào bầu cử và ngành lập pháp, thì họ vẫn là “bá chủ”.

11.650 người đã chết vì súng đạn ở Mỹ trong 9 tháng qua. (Nguồn: Reuters)

Hạ viện, Thượng viện

Hầu hết các nỗ lực gần đây để thông qua các luật liên bang mới nhằm kiểm soát súng đạn đã bị dập tắt trước khi được bắt đầu, đặc biệt bị ngăn chặn tại Hạ viện Mỹ, vốn nằm dưới sự kiểm soát của đảng Cộng hòa kể từ năm 2011.

Tháng 6/2016, một nhóm chính khách đảng Dân chủ đã tổ chức cuộc biểu tình ngồi tại Hạ viện để phản đối quyết định không tổ chức bỏ phiếu về hai dự luật kiểm soát súng đạn của giới lãnh đạo Hạ viện. Do cách thức phân vùng khu vực bầu cử của Hạ viện được vạch ra bởi nhiều cơ quan lập pháp do đảng Cộng hòa kiểm soát, đảng Cộng hòa có nhiều ghế hơn so với đảng Dân chủ. Nếu không có một làn sóng các nhân vật theo quan điểm tự do ở thành phố lớn mong muốn đổ về vùng quê sinh sống thì tình hình nhân khẩu học sẽ vẫn như vậy.

Tuy nhiên, nếu dự luật kiểm soát súng đạn được thông qua tại Hạ viện, thì nó vẫn đối mặt với thách thức tại Thượng viện, nơi sự chia rẽ giữa thành thị và nông thôn cũng có ảnh hưởng ở cấp độ tiểu bang. Các bang chịu sự chi phối của các cử tri thành thị, như New York, Massachusetts hoặc California bị áp đảo bởi các bang nông thôn phía Nam với làn sóng ủng hộ sở hữu súng đạn. Các thủ tục trong Thượng viện cũng có thể dập tắt các nỗ lực nhằm ban hành một quy định kiểm soát súng đạn nghiêm ngặt hơn. Bởi thủ tục “filibuster” (quyền được tranh luận không giới hạn trong nghị trường), nên hầu hết các quy định cần tới 60/100 phiếu ủng hộ tại Thượng Viện để được thông qua, thay vì đa số 51 phiếu.

Ông Trump có lẽ là người ủng hộ lớn tiếng nhất việc loại bỏ thủ tục “filibuster” tại Thượng viện, bởi ông coi đây là trở ngại đối với việc ban hành đạo luật theo chương trình nghị sự của ông. Tuy nhiên, để thay đổi nguyên tắc này cần đa số Thượng nghị sĩ ủng hộ.

Các tòa án

Với việc Quốc hội có xu hướng giảm bớt các quy định kiểm soát súng đạn hiện hành thay vì thực thi các quy định mới, các bang theo cánh tả của Mỹ đã đóng vai trò lớn hơn trong việc thực thi các biện pháp kiểm soát súng đạn.

Sau vụ xả súng tại Newtown, bang Connecticut năm 2012, 21 bang đã thông qua các quy định kiểm soát súng đạn mới, bao gồm việc áp đặt lệnh cấm bán vũ khí tấn công tại bang Connecticut, Maryland và New York. Tuy nhiên, một số quy định đã vấp phải một rào cản khác - đó là hệ thống tòa án Mỹ. Trong những năm gần đây, Tòa án Tối cao đã 2 lần khẳng định rằng quyền sở hữu vũ khí cá nhân như súng ngắn được ghi trong Hiến pháp Mỹ.

Khác biệt trong việc quyết tâm theo đuổi mục tiêu

Có thể trở ngại lớn nhất đối với các đạo luật kiểm soát súng đạn mới ở cấp quốc gia đó là những người phản đối các đạo luật này thường kiên quyết bảo vệ quan điểm của họ trong khi sự ủng hộ các quy định mới thường có xu hướng giảm mỗi khi có các cá nhân bị tấn công.

Chiến lược của NRA và của các chính khách ủng hộ việc sở hữu súng đạn đó là chờ đợi “bên ngoài tâm bão” - trì hoãn các nỗ lực lập pháp cho đến khi sự chú ý của dư luận chuyển hướng và sự phản đối phai nhạt dần. Sau đó, một cách lặng lẽ, các nỗ lực lập pháp đó bị trì hoãn và cuối cùng “trật bánh”.