Bush 'cha' - người định hình nước Mỹ nhiều thập kỷ

Khi Chiến tranh Lạnh chấm dứt và ảnh hưởng của Liên Xô suy giảm, cựu tổng thống Bush giúp đưa nước Mỹ trở thành siêu cường hàng đầu thế giới.

11:30 02/12/2018

Cựu tổng thống Mỹ George H.W. Bush. Ảnh: AP.

Xuất thân trong gia đình quý tộc

George H.W. Bush sinh ngày 12/6/1924 ở Milton, Massachusetts trong một gia đình quý tộc, theo Reuters. Cha ông là nhà tài chính Prescott Bush, người sau này trở thành thượng nghị sĩ bang Connecticut.

Ông lớn lên ở ngoại ô New York và theo học các trường tư thục trước khi vào Đại học Yale. Bush rời trường học năm 18 tuổi và trở thành phi công hải quân trẻ nhất trong Thế chiến II. Ông đã thực hiện 58 nhiệm vụ trên các tàu sân bay ở Thái Bình Dương, bị bắn hạ trên biển và được một tàu ngầm Mỹ giải cứu. Tháng 1/1945, khi chiến tranh gần kết thúc, ông kết hôn với bạn gái Barbara Pierce. Họ có sáu người con.

Sau chiến tranh, Bush từ chối công việc ở Phố Wall, chuyển đến Tây Texas và khởi nghiệp bằng công ty khoan dầu. Ông trở nên giàu có và bắt đầu nổi lên trong giới chính trị Mỹ khi trở thành hạ nghị sĩ bang Texas các năm 1966 và 1968. Bush thất bại trong hai cuộc đua vào Thượng viện nhưng ông tiếp tục tỏa sáng trong đảng Cộng hòa.

Bush "cha" và con trai George W. Bush. Ảnh: AP.

Tổng thống Richard Nixon bổ nhiệm ông làm đại sứ tại Liên Hợp Quốc năm 1971 và hai năm sau, Bush trở thành chủ tịch Ủy ban quốc gia đảng Cộng hòa. Ông trở thành đại sứ Mỹ tại Trung Quốc năm 1974 và sau đó là giám đốc Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA). Bush đã giúp CIA khôi phục nhuệ khí sau khi cơ quan này bị điều tra vì các hoạt động bất hợp pháp. 

Thành tựu nổi bật

Bush lần đầu tranh cử tổng thống vào năm 1980 nhưng thất bại trước đối thủ cùng đảng Ronald Reagan. Reagan chọn ông trở thành phó tổng thống để làm giảm bớt lo ngại từ cử tri độc lập về quan điểm bảo thủ của tổng thống đắc cử khi đó. Bush đảm nhiệm vai trò phó tổng thống từ năm 1981 đến 1989.

Trong chiến dịch tranh cử tổng thống năm 1988, Bush đánh bại ứng viên Michael Dukakis, trở thành tổng thống Mỹ thứ 41. Bush lãnh đạo vào thời điểm Chiến tranh Lạnh chấm dứt và ảnh hưởng của Liên Xô ngày càng suy giảm, những hành động quân sự và ngoại giao của ông đã đưa Mỹ trở thành siêu cường hàng đầu thế giới. Khi còn là phó tổng thống, Bush bị chế nhạo là "kẻ hèn nhát" nhưng sau khi lên cầm quyền, ông không ngần ngại sử dụng vũ lực như một công cụ ngoại giao. 

Tháng 12/1989, Bush điều lính dù đến lật đổ lãnh đạo Panama Manuel Noriega và điều lực lượng không quân yểm trợ để giúp Tổng thống Philippines Corazon Aquino sống sót trong cuộc đảo chính cùng năm.

Bush tuyên thệ nhậm chức bên ngoài Đồi Capitol (Quốc hội Mỹ) ngày 20/1/1989, bên cạnh là đệ nhất phu nhân Barbara Bush. Ảnh: AP.

Ngày 2/8/1990, Iraq tấn công Kuwait. Bush đã điều 425.000 lính Mỹ tới tham chiến trong chiến dịch mang tên "Bão táp sa mạc". Phản ứng cứng rắn của Bush cùng chiến thắng áp đảo của quân đồng minh khiến tỷ lệ ủng hộ của người dân Mỹ đối với ông tăng lên 90%. Việc đánh bại tổng thống Iraq Saddam Hussein cũng mang lại cho Bush mức độ nổi tiếng chưa từng có.

Bush cũng là một thành viên ôn hòa của đảng Cộng hòa, người nổi tiếng về khả năng ngoại giao và thỏa hiệp với đảng Dân chủ. Khi được chấp thuận là ứng viên đảng Cộng hòa tranh cử tổng thống năm 1988, Bush cam kết mạnh mẽ sẽ không tăng thuế. Tuy nhiên, sau khi trở thành tổng thống, ông đã chấp thuận tăng thuế để giảm thâm hụt ngân sách chính phủ, khiến nhiều thành viên đảng Cộng hòa tức tối. 20 tháng sau, Bush thất bại trước ứng viên đảng Dân chủ Bill Clinton khi mới ở Nhà Trắng được một nhiệm kỳ. Clinton được xem là một người có phong cách bình dân và chú trọng cải cách kinh tế, trong khi Bush dường như xa rời các cử tri vì chỉ tập trung vào chính sách đối ngoại hơn là vấn đề trong nước.

Sự thất bại của Bush khiến ông trở thành câu chuyện cảnh tỉnh đối với đảng Cộng hòa và cũng là bài học kéo dài tới ngày nay về ngân sách liên bang và chi tiêu. Năm 2014, Bush được Quỹ John F. Kennedy Library vinh danh với giải thưởng Can đảm vì sự thỏa thuận ngân sách năm 1990. "Biết rõ thỏa thuận ngân sách năm 1990 có thể làm hỏng triển vọng tái tranh cử nhưng ông đã làm những gì ông nghĩ là tốt nhất cho đất nước, tạo nên sự tăng trưởng kinh tế trong những năm sau đó", quỹ này khẳng định.

Một thành tựu lớn khác của Bush là đạo luật Người Mỹ tàn tật mà ông ký năm 1990, giúp những người tàn tật có việc làm và được đối xử bình đẳng tại nơi làm việc.

Sáng kiến duy nhất sau chiến tranh của ông liên quan đến vấn đề quốc tế. Ông đã cử ngoại trưởng James Baker đến Trung Đông để đề xuất tiến trình đưa tới hội nghị hòa bình Madrid năm 1991 và hiệp ước hòa bình năm 1993 giữa Israel và Tổ chức Giải phóng Palestine.

Sau khi hiệp ước hòa bình được ký kết, Bush tham gia tích cực hơn các hoạt động của chính quyền Bill Clinton. Ông cùng Clinton, các cựu tổng thống Ford và Carter, thúc đẩy việc thông qua Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ. Hiệp định với sự tham gia của Mỹ, Mexico, Canada được khởi động đàm phán khi Bush còn đương nhiệm và cuối cùng được phê chuẩn tháng 11/1993.

Một số nhà phân tích nhận định Bush thiếu tầm nhìn về các vấn đề trong nước. Họ cũng cho rằng ông đã không tận dụng được "hào quang" sau chiến thắng ở Kuwait để thúc đẩy những sáng kiến táo bạo trong nước, tạo bàn đạp cho chiến dịch tái tranh cử. 

Cặp cha con tổng thống

8 năm sau khi Bush thất bại trong chiến dịch tái tranh cử, con trai cả của ông là George W. Bush đánh bại phó tổng thống Al Gore, trở thành tổng thống Mỹ thứ 43. Đây là cặp cha con thứ hai trở thành tổng thống Mỹ sau John Adams (1797-1801) và John Quincy Adams (1825-1829). Bush còn một người con trai là Jeb, cựu thống đốc Florida và từng tranh cử tổng thống năm 2016 nhưng sau đó bỏ cuộc giữa chừng.

Những năm sau đó, ông tự gọi mình là "41" và con trai là "43", tương ứng với vị trí của họ trong danh sách thứ tự các đời tổng thống Mỹ. Tháng 11/1993, ông được Nữ hoàng Anh Elizabeth trao danh hiệu Hiệp sĩ danh dự vì sự lãnh đạo của ông trong Chiến tranh vùng Vịnh. Bush cũng trở thành bạn thân của Bill Clinton, cùng gây quỹ ủng hộ nạn nhân thảm họa sóng thần Ấn Độ Dương năm 2004. Năm 2011, ông được Tổng thống Barack Obama trao tặng huân chương Tự do, giải thưởng công dân danh giá nhất tại Mỹ.

Bush "cha" (phải) đi đánh cá cùng con trai là Tổng thống George W. Bush tháng 4/2004. Ảnh: AP.

Dù tuổi cao, ông rất đam mê các hoạt động thể thao như bóng chày, chạy bộ, chơi golf và đua thuyền. Ông cũng từng nhảy dù để kỷ niệm sinh nhật lần thứ 75, 80, 85 và 90 của mình. Tổng thống thứ 41 của Mỹ qua đời lúc 22h10 ngày 30/11 (11h10 ngày 1/12 giờ Hà Nội) tại bệnh viện bang Houston, hưởng thọ 94 tuổi.

Trong cuốn sách "41 - Chân dung cha tôi" được xuất bản năm 2014, cựu tổng thống George W. Bush ca ngợi cha mình là một người táo bạo, dũng cảm, luôn tìm kiếm những cuộc phiêu lưu và thử thách mới. "Ông là một con người khiêm nhường và luôn quyết tâm sống hết mình cho đến cuối cùng", George W. Bush viết.

Huyền Lê