Coi nhẹ khẩu trang, bang Mỹ trả giá trước chủng Delta

Giới chức Florida đang phải trả giá đắt với biến chủng Delta, khi chỉ tập trung vào tiêm chủng mà từ chối phong tỏa và yêu cầu đeo khẩu trang.

22:00 30/08/2021

Không giống nhiều bang khác của Mỹ có thống đốc là thành viên đảng Cộng hòa và duy trì thái độ bảo thủ với chiến dịch tiêm vaccine Covid-19, Florida là một trong những nơi có tỷ lệ tiêm chủng cao ở Mỹ.

Thống đốc Ron DeSantis, thành viên đảng Cộng hòa, đã mở nhiều điểm tiêm chủng đại trà khắp bang và cử nhiều đội tiêm vaccine tới các viện dưỡng lão, cộng đồng người cao tuổi. Nhiều người trẻ cũng nhanh chóng đăng ký tiêm vaccine để ngừa Covid-19.

Tuy nhiên, cũng như nhiều thống đốc bảo thủ khác, DeSantis từ chối áp lệnh phong tỏa và ra lệnh đeo khẩu trang bắt buộc, mà chỉ dựa vào chiến dịch tiêm chủng để đối phó biến chủng Delta lây lan nhanh. Ông và nhiều chuyên gia y tế cộng đồng đã lường trước rằng số ca nhiễm ở Florida trong mùa hè sẽ tăng, khi mọi người chủ yếu tập trung trong các không gian trong nhà có điều hòa.

Nhưng những gì xảy ra thực tế tồi tệ hơn nhiều. Số ca nhiễm vượt tầm kiểm soát và chạm mức cao chưa từng thấy, trong đó ca nhiễm và tử trung bình 7 ngày tính tới 29/8 lần lượt là 22.870 trường hợp và 247. Số ca nhập viện cũng tăng cao hơn so với các đợt bùng phát trước.

"Đó là một điều rất đáng buồn với chúng tôi", Natalie E. Dean, nhà thống kê sinh học tại Đại học Emory. "Thật khó tưởng tượng chúng tôi lại rơi vào tình cảnh này".

Câu chuyện của Florida được coi là lời cảnh báo đối với cuộc chiến chống Covid-19 tại Mỹ, quốc gia coi vaccine là vũ khí chống dịch chính. Những gì xảy ra ở Florida cho thấy ngay cả bang có chương trình tiêm chủng nhanh chóng cũng có thể khó chống đỡ được biến chủng Delta. 63% người dân Flordia đã tiêm ít nhất một mũi vaccine, trong đó 52% đã tiêm đủ mũi.

"Rõ ràng vaccine giúp ngăn ngừa nguy cơ nhập viện, nhưng chúng tôi chưa thể đạt được miễn dịch cộng đồng mà nhiều người mong đợi", DeSantis nói. "Bạn đã có một tỷ lệ lớn người trưởng thành đã tiêm chủng, nhưng vẫn chứng kiến một đợt bùng phát mới".

Nhà xác và nhà hỏa táng ở bang đều gần quá tải hoặc hết chỗ. Giới chức thành phố Orlando và Tampa yêu cầu cư dân cắt giảm lượng nước sinh hoạt, để dành oxy lỏng, vốn được dùng trong xử lý nước sinh hoạt, cho các bệnh viện.

Số ca tử vong trung bình hàng ngày cuối tuần trước thậm chí bằng tổng số ca tử vong của California và Texas. Nhiều bang khác có tỷ lệ tiêm chủng tương đương Florida ghi nhận số ca nhập viện thấp hơn nhiều. Vậy điều gì đã khiến Florida bị nhấn chìm trong đợt bùng phát này?

Lời giải thích hợp lý nhất cho những gì đã xảy ra ở Florida là tỷ lệ tiêm chủng của bang này tốt, nhưng chưa đủ để bảo vệ tất cả người dân. Bang có tỷ lệ người cao tuổi lớn đến mức dù đã tiêm chủng cho phần lớn người cao tuổi, hơn 800.000 người thuộc đối tượng này vẫn chưa được tiêm vaccine. Tỷ lệ tiêm chủng ở nhóm trẻ tuổi cũng không đồng đều. Các đợt dịch trước đây ở Florida, vốn nhẹ hơn các bang khác, chỉ mang lại một tỷ lệ miễn dịch tự nhiên thấp.

Theo giới chuyên gia, lý do quan trọng nhất là Flordia đã coi nhẹ các biện pháp hạn chế phòng dịch khác. Không có lệnh phong tỏa nào được áp dụng, quy định đeo khẩu trang cũng không được ban hành, mọi người thoải mái tụ tập trong các quán bar, bữa tiệc và tự do đi lại suốt nhiều tháng, góp phần khiến dịch lây lan nhanh.

Không giống như Oregon, nơi vẫn quy định đeo khẩu trang ngoài trời dù đang kiểm soát dịch tốt, Thống đốc DeSantis và giới chức Florida hy vọng có thể vượt qua đợt bùng phát mà không phải áp các biện pháp hạn chế, bất chấp số ca nhiễm tăng mạnh.

Florida đã ghi nhận số ca tử vong cao hơn bình thường, do Covid-19 và nhiều nguyên nhân khác trong suốt đại dịch. Trong những tuần đầu năm 2021, khi số ca tăng vọt và chiến dịch tiêm chủng mới bắt đầu, bang ghi nhận trung bình 5.600 ca tử vong mỗi tuần, cao gấp ba lần so với bình thường, theo số liệu của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC). Số ca tử vong sau đó giảm xuống nhưng đã tăng trở lại.

"Chúng tôi đã thấy rất nhiều người gọi tới để báo cáo về ca tử vong Covid-19", tiến sĩ Stephen J. Nelson, người giám định y khoa hạt Polk, nói. "Họ thường là những người trẻ tuổi đã bị bệnh từ trước".

Dù 82% người trên 65 tuổi ở bang đã tiêm đủ hai mũi, khoảng 819.000 người cao tuổi chưa được bảo vệ hoặc bảo vệ một phần, theo Jason L. Salemi, nhà dịch tễ học tại Đại học Nam Florida. Nếu số người này không thực hiện các biện pháp phòng ngừa, họ sẽ trở thành "con mồi" của chủng Delta.

"Biến chủng Delta có khả năng săn tìm những cộng đồng dễ bị tổn thương", ông nói.

Tỷ lệ tiêm chủng trong các viện dưỡng lão của Florida cũng thấp hơn hầu hết bang ở Mỹ, trừ Neveda, theo CDC. Tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ của nhân viên tại các cơ sở chăm sóc người cao tuổi cũng nằm trong số các bang thấp nhất, với 47,5% tính tới 15/8.

Những người cao tuổi cũng nhiều khả năng bị suy giảm miễn dịch và có bệnh lý nền, khiến họ dễ bị nhiễm virus hơn, theo tiến sĩ Peter Chin-Hong, chuyên gia bệnh truyền nhiễm tại Đại học California ở San Francisco. Chính quyền Tổng thống Joe Biden cho biết đây cũng chính là nhóm ưu tiên tiêm liều tăng cường.

Ngoài người cao tuổi, người trẻ cũng chiếm phần lớn số ca tử vong vì Covid-19 ở Florida. Trước ngày 25/6, người dưới 65 tuổi chiếm 22% số ca tử vong, nhưng tỷ lệ này giờ đã tăng lên 28%.

56% người trong độ tuổi từ 12-64 ở 10 hạt lớn nhất Florida đã tiêm chủng đầy đủ. Nhưng tỷ lệ này ở 27 hạt còn lại chỉ khoảng 43%, tương đương cứ ba cư dân trong nhóm tuổi này có một người tiêm chủng đầy đủ.

"Mẹ tôi không có bệnh lý nền, bà ấy rất khỏe mạnh", Tré Burrows nói về người mẹ 50 tuổi Cindy Dawkins qua đời vì Covid-19 hôm 7/8. "Chuyện này xảy đến quá bất ngờ".

Bà Dawkins, người mẹ bốn con làm việc ở một nhà hàng tại Boynton Beach, bắt đầu đổ bệnh ngay sau sinh nhật, khi gia đình đang trên đường tới Orlando ăn mừng. Bà bắt đầu bị ho và khó thở. Bốn ngày sau, bà nhập viện và phải thở máy. 32 giờ sau, Dawkins qua đời. Con trai của Dawkins cho biết mẹ anh chưa tiêm vaccine vì sợ tác dụng phụ.

Những người không tiêm vaccine chỉ là một phần lý do của đợt gia tăng này. Trong khi nhiều bang khác ở Mỹ đã có được tỷ lệ miễn dịch tự nhiên nhờ các đợt bùng phát trước, điều này không xảy ra ở Florida.

So với các bang khác, Florida đã tránh được đợt bùng phát tồi tệ hồi mùa đông. Nhưng điều này cũng vô tình khiến cư dân của bang không có lợi thế về miễn dịch tự nhiên trong đợt bùng phát mới của chủng Delta. "Mọi người đã đánh giá thấp vai trò của miễn dịch tự nhiên. Bất kỳ nơi nào từng bị ảnh hưởng nặng nề, nơi đó có khả năng tránh được virus", tiến sĩ Chin-Hong nói.

Ngoài ra, thời tiết nắng nóng khiến nhiều người thường ở trong nhà nhiều hơn, tạo điều kiện cho biến chủng Delta lây lan. Giới khoa học cho rằng ngoài vaccine, diễn biến của dịch vẫn bị ảnh hưởng rất nhiều bởi việc mọi người có tụ tập đông và thực hiện các biện pháp phòng ngừa hay không.

Tiến sĩ Dean cho rằng một trong những điều cần lưu ý trong cuộc chiến chống Covid-19 là phải kiểm soát tỷ lệ nhập viện. "Điều tối thiểu chúng ta nên đạt được là giữ cho số ca nhập viện ở mức thấp nhất có thể, để không gây áp lực cho hệ thống y tế. Điều đó không chỉ ảnh hưởng tới bệnh nhân Covid-19 mà còn ảnh hưởng tới tất cả", bà nói.

Dean thêm rằng các nhà hoạch định chính sách cũng cần nhận ra rằng với Delta, phải tăng ngưỡng tiêm chủng cao hơn những tính toán trước đây.

"Mọi thứ có thể vượt tầm kiểm soát. Tôi tin điều này có thể xảy ra ở những nơi khác", bà nói.