Con cháu không có tài đức, để lại bao nhiêu tài sản cũng vô dụng

Bậc làm cha mẹ luôn muốn để lại cho con cái những gì tốt đẹp nhất, nhưng kỳ thực bất kể là cấp cho chúng bao nhiêu tài sản đi nữa thì cũng đều là những vật ngoài thân. Các bậc hiền đức xưa đều cho rằng, chỉ có dạy con trọng đức hướng thiện mới là thực sự lo cho tương lai lâu dài của chúng. Bởi như vậy mới giúp chúng thu được lợi ích chân chính, bất kỳ lúc nào cũng có thể bảo trì được sự thanh tỉnh sáng suốt, biết phân biệt rõ thiện ác, lựa chọn con đường nhân sinh đúng đắn mà có được tương lai tốt đẹp.

14:00 17/05/2021

Đặc điểm của giáo dục trong gia đình là lời nói và việc làm đều phải mẫu mực, lấy cha mẹ làm gương từ đó trong lặng lẽ mà cải biến con cái. Bởi vì trẻ con có tính dễ thích nghi, cho nên việc giáo dục phẩm hạnh cho chúng càng trở nên quan trọng hơn. Đối với những đạo lý mà chúng nhất thời không thể hiểu được thì trong thực tiễn chúng rồi sẽ tiếp xúc đến. Vì thế hướng dẫn một cách đúng đắn, để lại cho chúng một nền tảng, mới có thể giúp chúng đi trên con đường chính đạo.

Đối với việc để lại gì cho con cháu, Từ Miễn, một vị quan thời nhà Lương từng nói: “Người ta để lại tài sản cho con cháu, còn tôi để tiếng thơm lại cho con cháu. Con cháu mà có đức có tài, chúng tự nhiên có thể sáng lập nên gia nghiệp. Còn nếu chúng không có tài đức, thì dẫu tôi có để lại tài sản cũng là vô dụng”.

Từ Miễn cả đời có địa vị khá cao, nhưng ông luôn nghiêm khắc với bản thân, làm việc công chính mà cẩn thận, tiết kiệm không tham lam, không quan tâm đến tiền tài của cải, gia sản của bản thân. Ông thường đem phần lớn số bổng lộc của mình chia cho người thân, bạn bè và những người dân nghèo khổ. Bởi vậy trong nhà ông không có của cải gì đáng kể cả.

Từ Miễn thường xuyên dạy bảo con cái cần phải coi trọng phẩm hạnh đạo đức. Ông từng viết thư nhắc nhở con trai tên là Từ Tung rằng:

Gia thế nhiều đời nhà ta rất thanh liêm, cho nên cuộc sống thường ngày là kham khổ. Đến cả việc mua sắm sản nghiệp, từ trước tới nay chưa hề đề cập đến, chứ không chỉ là không kinh doanh mà thôi.

Người xưa nói: “Để lại cho con cháu cả sọt vàng, không bằng dạy chúng siêng năng học tập một quyển kinh thư”. Nghiên cứu cẩn thận những lời bàn này, thực sự không phải là những lời nói suông vậy.

Mặc dù cha không có tài cán gì, nhưng có tâm nguyện, vui mừng được tuân theo lời giáo huấn này của cổ nhân, không dám bỏ dở nửa chừng. Từ lúc cha có được quyền cao chức trọng tới nay đã gần 30 năm, có một số bạn bè đều cực lực khuyên cha hãy thừa dịp khi có chức có quyền mà tùy cơ hành sự, mua sắm ruộng vườn để lại cho các con, cha đều cự tuyệt không chấp thuận. Bởi vì cha cho rằng chỉ có để lại thứ quý giá nhất là sự thanh bạch cho đời sau, mới có thể khiến con cháu được hưởng phúc vô cùng.

Con cái của Từ Miễn về sau đều trở thành những người tài đức nổi tiếng xa gần, cống hiến hết mình cho xã tắc.

Bao trùm và xuyên suốt hàng ngàn năm lịch sử, cách dạy con của cổ nhân đều tập trung và nhấn mạnh vào việc phải tu thân dưỡng đức. Cổ nhân cho rằng chỉ có tu thân dưỡng đức tốt mới có thể “tề gia, trị quốc, bình thiên hạ”.

Nói về chuyện giáo dục con, có những bậc cha mẹ trước khi lâm chung vẫn còn sáng suốt để lại cho con bài học sâu sắc. Mẹ của Tể tướng Khấu Chuẩn triều Bắc Tống là một ví dụ.

Khấu Chuẩn từ nhỏ đã mồ côi cha, gia cảnh nghèo khó, hoàn toàn dựa vào nghề dệt vải của mẹ mà sống qua ngày. Đêm đêm Khấu mẫu thường vừa kéo sợi vừa dạy con trai đọc sách. Bà luôn luôn đôn đốc con trai khổ học thành tài.

Về sau, Khấu Chuẩn đến kinh thành dự thi và đậu tiến sỹ. Tin vui truyền về tới quê nhà đúng vào lúc mẹ của Khấu Chuẩn đang bị bệnh nặng. Trước lúc ra đi, Khấu mẫu giao bức họa mà mình tự vẽ cho người nhà là bà mụ họ Lưu và nói rằng: “Khấu Chuẩn ngày sau nhất định sẽ làm quan, nếu nó phạm lỗi lầm, thì bà hãy trao bức họa này cho nó!”

Sau này, Khấu Chuẩn được thăng chức lên làm Tể tướng của triều đình thì có chút buông lỏng. Một lần ông tổ chức tiệc mừng sinh nhật, mời nhiều người tới. Bà mụ họ Lưu cho rằng đã đến lúc làm theo lời của Khấu mẫu, bèn lấy bức họa năm xưa đưa cho Khấu Chuẩn.

Khấu Chuẩn mở ra thì đó là một bức “Hàn song khóa tử đồ” (Một học trò gian khổ học tập). Trên bức họa có đề một bài thơ:

Cô đăng khóa độc khổ hàm tân,

Vọng nhĩ tu thân vi vạn dân.

Cần kiệm gia phong từ mẫu huấn,

Tha niên phú quý mạc vong bần.

Tạm dịch nghĩa là:

Cô nhi khổ học dưới đèn dầu,

Mong con tu dưỡng vì muôn dân.

Gia phong cần kiệm, mẹ hiền dạy,

Phú quý giàu sang chẳng quên nghèo.

Bất ngờ nhận được lời di huấn của mẹ, Khấu Chuẩn đọc đi đọc lại rất nhiều lần, bất giác nước mắt trào rơi như suối. Thế là, ông lập tức cho giải tán tiệc mừng thọ. Từ đó về sau ông luôn luôn giữ mình trong sạch, yêu thương bách tính, luôn theo lẽ công bằng không vụ lợi cho bản thân, trở thành vị Tể tướng tài đức nổi tiếng thời nhà Tống.

An Hòa