Gia đình thành thị ở Trung Quốc giàu gấp đôi ở Mỹ

Đã có rất nhiều cuộc thảo luận trên báo chí về việc chính phủ Trung Quốc đặt mục tiêu tăng trưởng trong năm nay và liệu quốc gia này có thể đạt được mục tiêu lâu dài là tăng gấp đôi mức thu nhập của người dân từ năm 2010 đến 2020 hay không.

20:30 27/06/2020

Trong triển vọng kinh tế năm nay mịt mờ bởi sự không chắc chắn, một nghiên cứu gần đây của các chuyên gia nghiên cứu tại Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC) chỉ ra rằng Trung Quốc đã đạt được mục tiêu xây dựng một xã hội thịnh vượng vừa phải - ít nhất là tại các thành phố của họ.

Nghiên cứu, được công bố trên tạp chí China Finance của Trung Quốc, số ra mới nhất, nhấn mạnh kết quả của một cuộc khảo sát toàn diện về tài chính của các hộ gia đình ở thành thị được thực hiện vào cuối năm 2019. Nghiên cứu này chỉ ra rằng giá trị ròng tài sản của hộ gia đình trung bình ở mức 1,41 triệu Nhân dân tệ, tương đương gần 200.000 USD.

Trong khi đó, Khảo sát tài chính tiêu dùng của Mỹ được Cục Dự trữ Liên bang thực hiện lần cuối vào năm 2016. Nếu điều chỉnh tỷ lệ lạm phát, thì giá trị tài sản ròng trung bình của hộ gia đình ở Mỹ vào khoảng 104.000 USD năm 2019. Như vậy, có thể nói rằng hộ gia đình điển hình của Mỹ chỉ giàu bằng một nửa so với hộ gia đình thành thị điển hình của Trung Quốc.

Trong khi GDP bình quân đầu người ở Mỹ cao gần gấp năm lần so với Trung Quốc, làm thế nào để có thể giải thích cho kết quả đáng ngạc nhiên như trên?

Sự phân phối của cải bất bình đẳng ở Mỹ là nguyên nhân chính của câu chuyện này. Biểu đồ dưới đây cho thấy, trong khi tài sản hộ gia đình ở Mỹ trung bình chỉ bằng một nửa so với các gia đình thành thị Trung Quốc, thì giá trị tài sản ròng trung bình của hộ gia đình Mỹ cao hơn khoảng 80% so với mức 413.000 USD của Trung Quốc.

Tài sản ròng của hộ gia đình ở Mỹ (màu xanh) và Trung Quốc (màu đỏ).

Tỷ lệ giá trị tài sản ròng trung bình đến trung vị là thước đo mức độ giàu có được phân phối. Nếu sự giàu có của mọi người giống hệt nhau, tỷ lệ của hai thước đo giá trị ròng này sẽ là 1.0. Giá trị tài sản ròng của hộ gia đình Trung Quốc gấp đôi mức trung vị. Trong khi đó, tỷ lệ này ở Mỹ là bảy lần, con số này cho thấy sự bất bình đẳng nhiều hơn trong phân phối của cải.

Vì nó nằm ngay giữa phân phối của cải, chúng ta có thể nghĩ gia đình trung bình là điển hình. Một nửa gia đình giàu hơn và một nửa gia đình nghèo hơn nó. Trung bình, các gia đình Mỹ giàu có hơn các hộ gia đình ở Trung Quốc. Có rất nhiều gia đình người Mỹ thực sự giàu có kéo mức trung bình đó lên. Nhưng hộ gia đình Mỹ điển hình vẫn nghèo hơn so với hộ gia đình ở thành thị Trung Quốc. Lưu ý rằng tôi đang thực hiện những so sánh này dựa vào giá trị đồng USD năm 2019 và không tính đến thực tế là một USD mua được nhiều hơn ở Trung Quốc so với ở Mỹ.

Một lý do thứ hai mà các hộ gia đình thành thị Trung Quốc tương đối giàu có là quyền sở hữu nhà ở khá phổ biến. Theo nghiên cứu PBOC, 96% hộ gia đình thành thị ở Trung Quốc sở hữu tài sản nhà ở. Con số tương ứng của Mỹ chỉ là 64%. Ở Mỹ, chỉ một phần ba các gia đình trong nhóm thu nhập thấp nhất sở hữu nhà. Ở Trung Quốc, con số này là 89%.

Trên thực tế, nhiều gia đình Trung Quốc sở hữu nhiều bất động sản: 31% trong số họ có hai và 11% có ba hoặc nhiều hơn. Trung bình, mỗi gia đình thành thị sở hữu 1,5 bất động sản nhà ở.

Sự giàu có của gia đình Trung Quốc không chỉ đơn giản dựa vào giá trị bất động sản tăng cao. Tài sản nhà ở chỉ chiếm dưới 60% tài sản hộ gia đình, với tài sản tài chính và các tài sản thực khác (cửa hàng, thiết bị sản xuất, phương tiện, v.v.) mỗi tài khoản chiếm gần 20%.

Hơn nữa, từ thông tin trong nghiên cứu, tôi ước tính tỷ lệ giá trên thu nhập (price-to-income) của việc nắm giữ tài sản nhà của các hộ gia đình này ở mức 3,7. Điều này khá gần với tỷ lệ giá thu nhập trung bình của nhà ở Mỹ, là 3.6, theo khảo sát gần đây nhất của Demographia (http://demographia.com/dhi16-intro.pdf).

Lý do thứ ba cho của việc giá trị tài sản ròng của các hộ gia đình đô thị Trung Quốc cao hơn là khoản nợ tương đối thấp. 77% hộ gia đình Mỹ phải chịu một số trách nhiệm tài chính (thế chấp, vay mua ô tô, nợ sinh viên, v.v.). Ở Trung Quốc, chỉ có 57% hộ gia đình thành thị phải gánh chịu những khoản nợ như vậy. Không chỉ có ít hộ gia đình Trung Quốc mang nợ, mà những khoản nợ họ nợ còn nhỏ so với tài sản của họ. Các khoản nợ của hộ gia đình Trung Quốc, vốn không có nợ, chỉ chiếm 16% tài sản. Ngược lại, hộ gia đình Mỹ mắc nợ trung bình có tỷ lệ đòn bẩy là 36% tài sản.

Vì sao các hộ gia đình đô thị Trung Quốc có thể có tỷ lệ sở hữu nhà cao như vậy và tỷ lệ mắc nợ thấp như vậy?

Các hộ gia đình Trung Quốc có tỷ lệ tiết kiệm cao hơn nhiều so với các hộ gia đình ở Mỹ và đó là một yếu tố quan trọng. Nhưng quan trọng hơn là cách mà cổ phiếu nhà ở được tư nhân hóa. Cho đến cuối những năm 1990, gần như tất cả tài sản dân cư thuộc về các tổ chức nhà nước, nơi cung cấp chỗ ở giá rẻ cho nhân viên của họ. Là một phần của chương trình cải cách doanh nghiệp nhà nước, chính phủ đã giảm bớt gánh nặng cho các công ty về việc cung cấp nhà ở cho công nhân. Các hộ gia đình thành thị đã có thể mua căn hộ của mình từ chủ lao động với giá cả hợp lý, dẫn đến thực tế ngày nay tỷ lệ sở hữu nhà cao và mang đến dự thịnh vượng cho cư dân đô thị.