Hành trình xây dựng 'đế chế tỷ đô' của người phụ nữ mù chữ

Bà Đào Hoa Bích không biết chữ, chưa từng học quản lý, nhưng chủ của thương hiệu tương ớt tỷ USD biết rằng kinh doanh thật thà sẽ thành công.

13:50 15/02/2025

Sinh năm 1947 tại một làng quê nghèo ở tỉnh Quý Châu, bà Đào Hoa Bích chưa từng được đi học. Từ 5 tuổi, bà đã sáng tạo ra món tương ớt để các anh em của mình có bữa cơm đậm đà hơn.

Khi kết hôn, cuộc sống của bà cũng không bớt vất vả bởi chồng sức khỏe yếu, mọi gánh nặng kinh tế đè lên vai vợ. Bà vừa làm nông, vừa buôn thúng bán bưng nuôi chồng, nuôi con. Năm 1989, chồng mất, bà một mình nuôi hai con trai.

Người góa phụ mở quán ăn nhỏ cạnh trường học, thu hút đông khách hàng. Ban đầu bà nghĩ do món ăn của mình ngon sau nhận ra do có món tương ớt "gây nghiện".

Vào đầu những năm 1990, Quý Châu xây dựng một tuyến đường vành đai quanh thành phố và một tuyến đường chính trong nội thành với nhiều xe tải qua lại. Thấy tài xế phải làm việc vất vả chỉ có thể ăn bánh bao, bà Đào sáng tạo thêm loại nước tương đen cay để họ ăn dọc đường. Những tài xế đi dọc đất nước trở thành người truyền miệng, đưa rất nhiều người phương xa tìm đến tận nơi để thưởng thức tương ớt, nước tương của bà Đào.

Năm 1996, bà quyết định dẹp tiệm mì, tập trung kinh doanh tương ớt. Hai năm sau, bà thuê một cơ sở ở Quý Dương, tuyển 40 công nhân, thành lập nhà máy mang tên Lao Gan Ma.

Ban đầu, bà đích thân đi từng cửa hàng tạp hóa, quán ăn để chào hàng. "Không ngon thì không lấy tiền", bà cam kết. Sau một thời gian ngắn, Lao Gan Ma trở thành thứ không thể thiếu trên mâm cơm của người Trung Quốc.

Nhưng khi bắt đầu thành công, bà Đào lại đối mặt với hàng giả, hàng nhái. Một thương gia ở Hồ Nam nhanh tay đăng ký thương hiệu Lao Gan Ma trước. Tìm đến cơ quan chức năng, bà Đào nhận được câu trả lời hai bên đều có quyền sử dụng tên này.

Người phụ nữ không chấp nhận phán quyết của cơ quan quản lý. "Đây là thương hiệu tôi tạo ra, tôi phải bảo vệ nó", Đào Hoa Bích nói.

Năm 2001, khi 54 tuổi, người góa phụ mới đòi được công lý. Tòa án Bắc Kinh phán quyết: "Không ai được phép sử dụng thương hiệu Lao Gan Ma ngoài Đào Hoa Bích". Đối thủ buộc phải bồi thường 400.000 tệ.

Những năm đầu xưởng mới thành lập, mọi công đoạn sản xuất đều làm thủ công. Đặc biệt, việc giã hạt tiêu và cắt ớt khiến mắt cay xè. Công nhân ai cũng ngại làm, bà đích thân xắn tay áo vào bếp. Do phải tiếp xúc với ớt trong thời gian dài, bà mắc chứng viêm khớp vai nghiêm trọng, 10 đầu móng tay đều bị vôi hóa.

Bà ăn ở tại xưởng, ngay cả khi đã xây được biệt thự. Trong phòng chỉ có một chiếc giường và vài chiếc rương gỗ cũ là hồi môn khi kết hôn. "Nghe tiếng chai lọ trong xưởng mỗi ngày, tôi mới thấy an tâm", bà giải thích.

Bà Đào được lòng mọi công nhân trong nhà máy. Bà nhớ tất cả ngày sinh nhật của họ, tiễn những nhân viên đi công tác, lắng nghe chuyện gia đình của họ và đưa ra lời khuyên.

Không dừng lại ở thị trường Trung Quốc, bà đưa Lao Gan Ma ra nước ngoài. Trong một cuộc thi bình chọn tương ớt giấu tên ở Mỹ, Lao Gan Ma đã đoạt ngôi vị số 1. Giá cao gấp ba lần so với ở Trung Quốc, nhưng người Mỹ vẫn vui vẻ mua và gọi chai nước sốt cay này là "sức mạnh bí ẩn của phương Đông".

Từ đây, sự nghiệp kinh doanh của bà Đào ngày càng khấm khá. Năm thứ hai sau khi lập, doanh thu đạt 14 triệu tệ, đến 1999 lần đầu tiên vượt 100 triệu tệ và tới 2005 vượt 1 tỷ tệ. Không chỉ thống trị ở đất nước tỷ dân, thương hiệu Lao Gan Ma đã được biết tới rộng rãi từ Mỹ đến châu Phi.

Nữ doanh nhân này được coi là "phép lạ của Quý Châu" và đến 2015, gia đình bà Đào được Forbes đưa vào danh sách những gia đình giàu có nhất Trung Quốc.

Nhưng cuộc đời Đào Hoa Bích như tiểu thuyết, hết sóng dữ này lại đến sóng ngầm khác. Năm 2015, bà quyết định nghỉ hưu, trao quyền quản lý cho hai con trai. Con cả Lý Quý Sơn đam mê đầu tư, rót vốn vào 14 doanh nghiệp và dính bẫy bất động sản. Thất bại ở một dự án khiến anh mất trắng 1,4 tỷ tệ, làm bùng nổ làn sóng phẫn nộ, tẩy chay Lao Gan Ma.

Khủng hoảng này chưa dứt, con trai út Lý Diệu Tinh tiếp tục giáng đòn chí mạng khi thay thế ớt Quý Châu bằng ớt Hà Nam rẻ hơn, làm hương vị sản phẩm thay đổi đẩy thương hiệu tới cảnh lao đao.

Cùng lúc, nhiều đối thủ mới nổi lên, tranh dần thị phần của Lao Gan Ma. Năm 2017, doanh thu lao dốc hai năm liên tiếp.

Đến 2019, hai vụ hỏa hoạn liên tiếp tại nhà máy ở Quý Châu khiến bà Đào Hoa Bích, khi đó 73 tuổi buộc phải trở lại thương trường. Bà khôi phục công thức gốc, chọn lại ớt Quý Châu, tìm nhiều cách vực dậy thương hiệu, trong đó có livestream trên nền tảng mạng xã hội.

Những nỗ lực của bà kéo doanh số trở lại đạt 5,1 tỷ vào năm 2022. Năm sau, Đào Hoa Bích trở lại danh sách người giàu của Trung Quốc với tài sản ròng 9 tỷ tệ (1,25 tỷ USD).

Suốt mấy chục năm qua, Lao Gan Ma vẫn có giá 9,9 tệ một chai (35.000 đồng) và giữ nguyên thiết kế cũ với hình ảnh của bà Đào Hoa Bích. Có người đề xuất thay đổi bao bì để bắt kịp thời đại, nhưng bà kiên quyết không đồng ý. "Khách hàng quan tâm nhất là chất lượng. Nếu ai ăn tương ớt của tôi mà gặp vấn đề, nhìn bao bì là tìm được tôi, tôi sẽ chịu trách nhiệm", nữ tỷ phú nói.

Một số người dân Trung Quốc nói họ yêu thích Lao Gan Ma vì gợi nhớ tuổi thơ và mang hương vị gia đình. Cũng có người nói, nhìn thấy hình ảnh Đào Hoa Bích, họ luôn có cảm giác thân thuộc bởi vì nghĩ ngay đến những người phụ nữ lớn tuổi trong gia đình, với mái tóc ngắn hoặc búi thấp, vẻ ngoài giản dị nhưng lại có trí tuệ và bản lĩnh trong cuộc sống.

Bảo Nhiên (Theo QQ)