KIỂM CHỨNG: Trump nói về thương mại, súng, và nhuệ khí trong Nhà Trắng

Dù chật vật với tình trạng nhân viên rời đi ở tần suất cao chưa từng thấy, Tổng thống Donald Trump vẽ nên một bức tranh về một chính quyền vận hành suôn sẻ và làm được nhiều việc, thúc đẩy các hạn chế về súng và đưa công ăn việc làm trở lại Mỹ, với những tuyên bố khoa trương của ông trong tuần này.

23:00 12/03/2018

Phát biểu tại cuộc họp Nội các, ông Trump đã tuyên bố sai rằng các biện pháp kiểm tra lí lịch đang được Quốc hội thông qua để đáp lại lại vụ nổ súng trường học ở Florida, và khẳng định sai trái rằng các quốc gia NATO "không trả nợ" bằng việc không đóng góp phần ngân quỹ của mình trong liên minh quân sự với Mỹ.

Tất cả những phát biểu đó khép lại một tuần mà trong đó ông mô tả sai về nỗ lực của ông tạo ra công ăn việc làm cho người lao động Mỹ như một phần trong loan báo về các biện pháp trừng phạt thương mại mới, và quy trách cựu Tổng thống Barack Obama về các hoạt động của Nga trong cuộc bầu cử ở Mỹ.

Nhìn lại những phát biểu của ông và kiểm chứng sự thật:

ÔNG TRUMP: "Kiểm tra lí lịch đang thông qua ở Quốc hội, và tôi nghĩ nó đang thông qua khá nhanh." — họp Nội các ngày thứ Năm.

SỰ THẬT: Đã có rất nhiều bàn luận về các hạn chế súng ống, nhưng một luật hạn chế súng ống đang không thông qua "khá nhanh." Một biện pháp về kiểm tra lí lịch đang bị đình trệ một phần là do lập trường hay thay đổi của ông Trump. Sau vụ nổ súng trường học, ông Trump đã kêu gọi luật kiểm soát súng chặt chẽ hơn và gợi ý là ông sẽ ủng hộ một dự luật kiểm tra lí lịch sâu rộng hơn của hai Thượng nghị sĩ Pat Toomey (Cộng hòa, Pennsylvania) và Joe Manchin (Dân chủ, West Virginia). Nhưng sau khi ông Trump gặp gỡ những đại diện của Hiệp hội Súng trường Quốc gia (NRA), Nhà Trắng cho biết ông Trump ủng hộ các cuộc kiểm tra lí lịch hạn hẹp hơn.

Quan điểm hay thay đổi của ông Trump đã khiến phe Cộng hòa bị chia rẽ trong Thượng viện, nơi mà đảng này duy trì thế đa số 51-49. Không có một con đường rõ ràng hướng phía trước, Lãnh đạo Đa số Thượng viện Mitch McConnell (Cộng hòa, Kentucky) đã tạm thời gác lại cuộc tranh luận về súng ống. Trước đó ông đã chuẩn bị thúc đẩy một biện pháp hạn hẹp hơn được đề xuất bởi Thượng nghị sĩ John Cornyn (Cộng hòa, Texas), và Chris Murphy (Dân chủ, Connecticut) để củng cố hệ thống kiểm tra lí lịch hiện hành. Dự luật này đã bị đình trệ giữa sự chống đối của một số thượng nghị sĩ Cộng hòa xem nó là một sự xâm phạm quyền của chủ sở hữu súng, và của các thượng nghị sĩ Dân chủ, dẫn đầu bởi Thượng nghị sĩ Chuck Schumer của bang New York, người nói rằng dự luật này đi chưa đủ xa.

___

ÔNG TRUMP, nói về các nước NATO: "Một số nước nợ hàng tỉ và hàng tỉ đôla. Họ nợ hàng tỉ đôla từ những năm trước. Không bao giờ trả, và chuyện đó không công bằng. Họ muốn chúng tôi bảo vệ, và họ muốn chúng tôi là một đối tác tốt. Rồi họ không trả nợ hoặc chưa trả. Hoặc họ chưa thanh toán những khoản công bằng." — họp Nội các ngày thứ Năm.

SỰ THẬT: Hầu hết phát biểu này là sai hoàn toàn. Các nước NATO không nợ liên minh bất cứ khoản tiền nào. Họ không phải không trả nợ. Không có tranh chấp nào về "các khoản thanh toán."

Vấn đề là các nước NATO chi bao nhiêu cho lực lượng vũ trang của riêng họ. Ông Trump muốn họ tăng ngân sách quân sự để giảm bớt một phần gánh nặng phòng vệ tập thể mà Mỹ đang gánh, vì Mỹ chi cho lực lượng vũ trang của mình nhiều hơn so với các thành viên NATO khác cộng lại. Vì thế có thể đưa ra lập luận rằng các nước này chưa đóng góp một phần "công bằng."

Dù ông Trump nhận công là đã thuyết phục được các đối tác NATO chi tiêu nhiều hơn, song kết quả hãy còn chưa rõ ràng.

Các nước đã nhất trí vào năm 2014, từ lâu trước khi ông Trump trở thành tổng thống, rằng họ sẽ ngừng cắt giảm chi tiêu quân sự, và họ đã thi hành việc này. Lúc đó họ cũng nhất trí về một mục tiêu là "hướng tới" chi tiêu 2 phần trăm tổng sản phẩm quốc nội của mình cho quốc phòng đến trước năm 2024. Hầu hết các nước chưa đạt được và mục tiêu đó không phải là nhất định phải đạt được.

___

ÔNG TRUMP: "Bạn biết đấy, tôi đọc ở đâu đó nói, ‘Ôi chà, có lẽ người ta không muốn làm việc cho Trump.’ Và tin tôi đi, mọi người đều muốn làm việc trong Nhà Trắng. Tất cả họ đều muốn có mặt trong Văn phòng Bầu dục, có mặt trong Cánh Tây. Và không chỉ hồ sơ xin việc nhìn rất oách; đây là một nơi tuyệt vời để làm việc. … Tôi có biết bao nhiêu người để chọn." — phát biểu ngày thứ Ba trong cuộc họp báo với Thủ tướng Thụy Điển Stefan Lofven.

SỰ THẬT: Không phải như vậy, nếu so sánh với các tổng thống tiền nhiệm. Trong năm đầu tiên của ông Trump, tỉ lệ đào thải nhân viên cao cấp trong chính quyền của ông là 34 phần trăm. Tỉ lệ đó cao hơn bất cứ tổng thống nào trong 40 năm qua, theo một phân tích của Kathryn Dunn-Tenpas thuộc Viện Brookings. Ví dụ, tỉ lệ đào thải nhân viên cao cấp trong năm đầu của Tổng thống Bill Clinton và Obama thấp hơn ba lần so với ông Trump, lần lượt là 11 phần trăm và 9 phần trăm.

Tỉ lệ đào thải nhân viên hàng đầu của ông Trump đã tăng lên từ mốc một năm nắm quyền của ông vì những vụ nhân viên rời đi hồi gần đây. Tỉ lệ hiện tại là 43 phần trăm, theo Viện Brookings. Trong số những vụ ra đi mới nhất có cố vấn kinh tế Gary Cohn, phó giám đốc truyền thông Josh Raffel và giám đốc truyền thông Hope Hicks, người thứ ba giữ chức vụ này trong chính quyền Trump.

___

ÔNG TRUMP: "Bạn thấy rồi đó — hôm trước, Chrysler thông báo họ đang rời khỏi Mexico, họ sẽ trở lại Michigan với một nhà máy lớn. Lâu lắm rồi bạn mới thấy chuyện này." — phát biểu ngày thứ Năm khi loan báo áp thuế quan mới lên thép và nhôm nhập khẩu vào Mỹ

SỰ THẬT: Ông Trump thường lặp đi đi lặp lại phát biểu này để cho thấy ông đang đưa công ăn việc làm trở lại Mỹ, nhưng nó không hoàn toàn đúng. Chrysler có thông báo sẽ đưa hoạt động sản xuất xe tải pickup hạng nặng từ Mexico về bang Michigan, nhưng nhà máy không đóng cửa ở Mexico. Nhà máy này sẽ bắt đầu sản xuất các loại xe thương mại khác để bán khắp toàn cầu và họ dự trù không có thay đổi nào trong lực lượng lao động của mình.

___

ÔNG TRUMP: "Từ Bush 1 đến nay, nước ta đã mất hơn 55.000 nhà máy, 6.000.000 việc làm trong ngành chế tạo và Thâm hụt Thương mại tích lũy là hơn 12 ngàn Tỉ Đôla. Năm ngoái, Thâm hụt Thương mại của chúng ta gần 800 Tỉ Đôla. Chính sách & Lãnh đạo Tồi. Phải THẮNG trở lại!" — tweet ngày thứ Tư.

SỰ THẬT: Ông Trump thường xuyên mô tải sai lạc cân bằng thương mại. Thâm hụt thương mại của Mỹ năm ngoái là 566 tỉ đôla, không phải gần 800 tỉ đôla. Ông chỉ trích dẫn thâm hụt về hàng hóa, nhưng phớt lờ thặng dư về dịch vụ.

Mỹ năm 2017 mua hàng hóa nước ngoài nhiều hơn một khoản 810 tỉ đôla so với các nước khác mua từ Mỹ, theo Cục Điều tra Dân số. Thâm hụt về hàng hóa đã được bù lại bằng thặng dư 244 tỉ đôla trong các dịch vụ như vận tải, dịch vụ máy tính và tài chính, tiền bản quyền và các hợp đồng quân sự và hợp đồng chính phủ.

Về lĩnh vực sản xuất, ông Trump phớt lờ điều được coi là lý do chính khiến cho công việc nhà máy bị mất đi: tự động hóa và các hình thức hiệu dụng khác. Thương mại chắc chắn cũng là một yếu tố.

Ông đưa ra con số trong khoảng gần đúng khi đề cập đến số lượng việc làm trong nhà máy bị mất kể từ tháng 1 năm 1989, khi George H.W. Bush trở thành tổng thống: 5,5 triệu, theo Bộ Lao động. Điều mà ông Trump không nói là mặc dù mất 5.5 triệu việc làm trong nhà máy, nền kinh tế Mỹ nói chung đã bổ sung thêm con số 40,6 triệu việc làm thuần trong thời gian đó.

___

ÔNG TRUMP: "Nếu E.U. muốn tăng thêm mức thuế quan và các rào cản vốn đã hết sức to lớn của mình đối với các công ty Mỹ đang kinh doanh ở đó, thì chúng ta chỉ cần đánh Thuế lên Xe hơi của họ đang ào ạt đổ vào Mỹ. Họ làm xe hơi của chúng ta (và những thứ khác nữa) không thể bán được ở đó. Mất cân bằng thương mại lớn!" — tweet ngày 3 tháng 3.

SỰ THẬT: Ông sai khi nói rằng các nhà sản xuất xe hơi không thể bán được xe hơi của Mỹ ở Châu Âu trong khi xe hơi của Châu Âu "ồ ạt" đổ vào Mỹ. Ông nói đúng về sự mất cân bằng thương mại lớn, nhưng nói quá lên. EU áp mức thuế 10 phần trăm đối với xe hơi sản xuất tại Mỹ. Mỹ áp mức thuế 2,5 phần trăm đối với xe hơi sản xuất tại Châu Âu. Cục Điều tra Dân số Hoa Kỳ cho thấy kim ngạch 13.8 tỉ đôla trị giá xe hơi và phụ tùng của Mỹ xuất khẩu năm ngoái đến bốn thị trường hàng đầu ở Châu Âu trong khi Mỹ đã nhập khẩu 51,3 tỉ đôla xe hơi và từ năm nước Châu Âu.

___

ÔNG TRUMP: "Tại sao chính quyền Obama khởi động một cuộc điều tra nhắm vào Chiến dịch tranh cửa của Trump (với zero bằng chứng về hành vi sai trái) từ lâu trước cuộc bầu cử vào tháng 11? Muốn hạ uy tín để H Gian trá chiến thắng. Chưa từng có. Lớn hơn vụ Watergate!" – tweet ngày thứ Hai.

SỰ THẬT: Dù ông Trump gợi ý có âm mưu nhắm vào ông, song không phải là điều bất thường khi các cuộc điều tra bắt đầu mà không có bằng chứng. Chúng có khuynh hướng khởi sự từ những nghi ngờ.

Các cáo buộc hình sự được đưa ra trong sáu tháng qua cho thấy vào tháng 7 năm 2016, khi FBI mở cuộc điều tra phản gián về Nga và ban vận động tranh cử của ông Trump, thực ra đã có những lý do khiến cơ quan chấp pháp lo ngại.

Ví dụ, tới thời điểm đó, một cố vấn về chính sách đối ngoại của ban vận động Trump, George Papadopoulos, đã biết được người Nga tin là họ đã có trong tay thông tin gây tổn hại về ứng cử viên tổng thống Đảng Dân chủ Hillary Clinton dưới hình thức hàng ngàn email. Papadopoulos đã nhận tội khai man với FBI về những liên hệ của anh ta với những người tuyên bố họ có quen biết các quan chức Nga.

Tới giờ không có bằng chứng nào cho thấy ông Obama đã sử dụng vấn đề này để giúp bà Clinton trong cuộc bầu cử. Ông Obama thật ra đã bị một số người theo Đảng Dân chủ – và cả ông Trump trong dòng tweet này – quy lỗi vì đã không làm đủ mạnh về mức độ can thiệp của Nga mà ông đang được báo cáo vào thời điểm đó.

Ví dụ, FBI đã không tiết lộ cuộc điều tra nhắm vào ban vận động Trump và Nga trước cuộc bầu cử. Nếu chuyện đó xảy ra, nó có thể đã có lợi cho bà Clinton, trong khi ông Obama có thể bị cáo buộc tìm cách thao túng cuộc bầu cử. Dù gì thì ông Trump cũng cáo buộc ông Obama làm chuyện này.

___

ÔNG TRUMP: "Thêm nữa, Obama đã KHÔNG làm gì cả về sự can thiệp của Nga." – cùng dòng tweet, ngày thứ Hai.

SỰ THẬT: Không phải vậy. Ông Obama dường như đã làm nhiều hơn ông Trump về sự can thiệp của Nga.

Trước cuộc bầu cử, ông Obama đã công bố phát hiện rằng email của Ủy ban Đảng Dân chủ Toàn quốc và chủ tịch ban vận động tranh cử của bà Clinton, John Podesta, đã bị tấn công bởi những hoạt vụ có liên hệ tới Nga và ông đã cảnh báo về nguy cơ thao túng phòng phiếu trong cuộc bầu cử tháng 11.

Sau cuộc bầu cử, ông Obama trục xuất 35 nhà ngoại giao Nga bị tình nghi là điệp viên và tịch thu hai điền trang của Nga ở bang Maryland và New York, mà Bộ Ngoại giao Mỹ nói là được dùng cho các hoạt động tình báo.

Chính quyền Trump vẫn chưa trừng phạt bất cứ quan chức Nga nào can thiệp vào cuộc bầu cử năm 2016. Ông Trump chỉ thi thoảng công nhận sự can thiệp của Nga. Mike Rogers, giám đốc Cơ quan An ninh Quốc gia và Chỉ huy Bộ Tư lệnh Không gian Mạng Hoa Kỳ, gần đây đã nói với các nhà lập pháp rằng ông vẫn chưa được trao thẩm quyền tấn công các hoạt động trên mạng của Moscow trong khi các cuộc bầu cử giữa kỳ ở Mỹ năm nay đang đến gần. THEO VOA