Liệu Trump có thể ân xá cho chính mình?

Trump có khả năng bị điều tra cáo buộc gian lận thuế, bảo hiểm sau khi rời Nhà Trắng, làm dấy lên tranh luận ông có thể tự ân xá trước cho mình.

23:30 10/11/2020

Tổng thống Donald Trump từng khoan hồng cho nhiều đồng minh, đáng chú ý nhất là giảm án hình sự cho cựu cố vấn Roger Stone hồi đầu năm nay. Stone bị kết án 3 năm 4 tháng tù do khai man trong cuộc điều tra về sự can thiệp của Nga vào cuộc bầu cử Mỹ năm 2016.

Năm 2018, Trump thậm chí tuyên bố ông "có toàn quyền" ân xá cho chính mình, khiến nhiều học giả về luật hiến pháp phản bác. Vậy Trump có quyền ân xá lớn đến mức nào?

Quyền ân xá theo Hiến pháp Mỹ là một trong những quyền rộng nhất của tổng thống. Những người sáng lập nước Mỹ xem quyền ân xá là một cách để thể hiện lòng thương xót và phục vụ lợi ích công cộng.

Dù chủ yếu được ban cho những người đang bị truy tố, lệnh ân xá cũng có thể bao hàm hành vi chưa dẫn đến tố tụng. Các nhánh khác của chính phủ không có quyền xem xét lệnh ân xá và tổng thống không cần phải đưa ra lý do khi khoan hồng cho ai đó.

Ân xá sẽ xóa sạch án tích cho một người. Có một hình thức khoan hồng khác, được gọi là ân giảm, giữ nguyên bản án nhưng xóa sổ hình phạt.

Tuy nhiên, quyền ân xá của tổng thống Mỹ không phải là tuyệt đối, vì chỉ được áp dụng cho các tội phạm liên bang. Chẳng hạn, lệnh ân xá sẽ không bảo vệ được những cộng sự của Trump khỏi cuộc điều tra hình sự đang diễn ra do công tố viên quận Manhattan Cyrus Vance, một công tố viên của bang, dẫn đầu.

Cuộc điều tra của ông Vance bắt đầu từ hơn hai năm trước, liên quan tới các khoản tiền mà cựu luật sư và cố vấn của Trump là Michael Cohen đã trả trước cuộc bầu cử 2016 cho hai phụ nữ, gồm một ngôi sao phim người lớn và một cựu người mẫu Playboy. Hai người này tuyên bố từng có quan hệ tình dục với Trump nhưng ông kiên quyết bác bỏ và cáo buộc cuộc điều tra mang động cơ chính trị.

Ông Vance đã đề nghị mở rộng điều tra, tập trung vào các gian lận ngân hàng, thuế và bảo hiểm, cũng như làm giả hồ sơ kinh doanh.

Trump có quyền hợp pháp để ân xá cho những thành viên trong nội bộ của mình, bao gồm các thành viên gia đình.

Năm 2001, cựu tổng thống Bill Clinton từng ân xá cho em trai Roger, người bị kết tội tàng trữ ma túy ở bang Arkansas. Ông đã ân xá tổng cộng khoảng 450 người, bao gồm nhà tài trợ của đảng Dân chủ Marc Rich, người bỏ trốn khỏi Mỹ vì cáo buộc trốn thuế.

Tổng thống Trump cho hay ông có thể ân xá cho Michael Flynn, cựu cố vấn an ninh quốc gia đã nhận tội khai man với FBI về cuộc trao đổi với một quan chức Nga trước khi Trump nhậm chức năm 2017. Trong khi chờ kết án, Flynn đã tìm cách rút lại thỏa thuận nhận tội, tuyên bố ông bị FBI cưỡng ép.

Bộ Tư pháp Mỹ đang đề nghị một thẩm phán hủy vụ án.

Trong những ngày cuối cùng của nhiệm kỳ, cũng có suy đoán rằng Trump sẽ ân xá trước cho luật sư riêng của mình, cựu thị trưởng New York Rudy Giuliani. Các công tố viên liên bang ở Manhattan đang điều tra Giuliani vi phạm luật vận động hành lang trong các giao dịch của ông ở Ukraine.

Cuộc điều tra về Giuliani gắn liền với vụ án chống lại hai cộng sự của ông, những người bị cáo buộc vi phạm tài chính. Giuliani phủ nhận phạm luật và đã không bị các công tố viên buộc tội.

Tuy nhiên, không có câu trả lời chắc chắn về việc Tổng thống Trump có thể tự ân xá cho mình hay không. Chưa có tổng thống nào từng làm điều này, vì thế các tòa án chưa cân nhắc đến trường hợp đó.

"Khi mọi người hỏi tôi rằng liệu một tổng thống có thể tự ân xá cho chính mình hay không, câu trả lời của tôi luôn là 'Ồ, ông ấy có thể thử' ", Brian Kalt, giáo sư luật hiến pháp ở đại học bang Michigan, cho hay. "Hiến pháp không đưa ra câu trả lời rõ ràng về điều này".

Nhiều chuyên gia pháp lý đã nói rằng việc tự ân xá sẽ là vi hiến vì vi phạm nguyên tắc cơ bản rằng không ai được là thẩm phán trong vụ án của chính mình. Kalt nói rằng ông ủng hộ lập luận này.

Trump có thể thử ân xá cho chính mình trước để tránh khả năng bị truy tố sau khi rời Nhà Trắng. Trong trường hợp đó, tính hợp pháp của lệnh ân xá có thể không bao giờ được đưa ra xem xét ở tòa án, ông Kalt nói.

Để tòa án ra phán quyết về hiệu lực của lệnh ân xá, công tố viên liên bang sẽ phải cáo buộc Trump tội gì đó và sau đó Trump sẽ đưa ra lệnh ân xá như một biện pháp bảo vệ mình, ông nói.

Trong một bản ghi nhớ năm 1974, một luật sư của Bộ Tư pháp cho biết Tổng thống Richard Nixon không thể tự ân xá cho mình, nhưng có một lựa chọn khác hợp hiến, đó là ông tạm thời từ chức, nhận lệnh ân xá từ phó tổng thống và sau đó giành lại quyền lực. Để làm được điều đó, Nixon sẽ phải viện dẫn Tu chính án thứ 25 của Hiến pháp Mỹ, cho phép một tổng thống bị mất tư cách tạm thời từ chức.

Nixon cuối cùng đã từ chức do vụ bê bối Watergate, gần như chắc chắn bị luận tội và cách chức. Người kế nhiệm ông, Gerald Ford, sau đó đã ân xá cho Nixon về bất kỳ hành vi phạm tội liên bang nào mà ông phạm phải hoặc có thể đã phạm khi còn đương chức.

Không rõ phó tổng thống Mike Pence có thể đạt được gì khi chấp thuận ân xá cho Trump, Corey Brettschneider, giáo sư khoa học chính trị tại đại học Brown, cho hay.

"Tôi không nghĩ Pence sẽ muốn việc đó định hình di sản của ông ấy", Brettschneider nói.

Anh Ngọc (Theo Reuters)

Link nguồn: https://vnexpress.net/lieu-trump-co-the-an-xa-cho-chinh-minh-4189390.html