Nếu cha mẹ không thể làm gương cho con cái, giáo dục nhiều bao nhiêu cũng vô dụng

Mỗi đứa trẻ ngay từ khi còn bé, trước những yêu cầu của cha mẹ, có thể đều nghĩ thầm trong bụng một câu rằng: “Ba mẹ muốn ta làm điều đó, tại sao ba mẹ không làm như vậy đi?”. Những lời này có vẻ ngây thơ, vô lý nhưng vừa hay lại chỉ ra đúng vấn đề căn bản.

11:00 11/05/2019

Hành vi của cha mẹ là biểu hiện trực tiếp nhất về sự tín nhiệm của họ. Bởi những gì khiến người khác thực sự tin tưởng đều được thể hiện thông qua hành vi.

Ví như ngoài miệng thì nói với con rằng đọc sách rất quan trọng, vậy mà cha mẹ lại suốt ngày mải lướt điện thoại hoặc xem phim, như thế là không thể nào khiến con trẻ tin phục. Cũng có nhiều bậc cha mẹ tận tình khuyên bảo con đọc sách, nhưng thực tế là họ chưa bao giờ cầm cuốn sách để đọc ở nhà.

Khi một đứa trẻ chơi điện thoại di động, cha mẹ mất bình tĩnh và mắng con, nhưng chính mình lại suốt ngày không ngừng lướt điện thoại.

Nói trẻ con phải giúp mọi người làm điều tốt, không được nói những điều không hay sau lưng người khác, nhưng chính cha mẹ lại luôn thích đưa ra những nhận xét vô trách nhiệm về những vấn đề của người khác.

Nếu cha mẹ không làm gương, thì hiệu quả của việc giáo dục sẽ giảm đi rất nhiều, thậm chí trở nên hoàn toàn vô hiệu lực.

Trong cuộc sống sinh hoạt hàng ngày, cha mẹ là người như thế nào, có hành vi ra sao, đối với con trẻ là vô cùng trọng yếu.

Vào cuối những năm 1990, Bộ Giáo dục Hoa Kỳ đã tiến hành một nghiên cứu dài hạn về giáo dục mầm non.

Nghiên cứu đã tiến hành điều tra tiến trình học tập của hơn 20.000 trẻ em tại 1.000 trường học để tìm ra những yếu tố nào có liên quan đáng kể đến kết quả học tập của trẻ.

Cuối cùng, kết quả nghiên cứu khiến mọi người bất ngờ.

Kết quả cho thấy các yếu tố ảnh hưởng đến thành tích của trẻ em là đặc điểm của chính cha mẹ chúng. Ví dụ, cha mẹ có trình độ học vấn cao, cha mẹ có địa vị kinh tế xã hội cao, và trong nhà có nhiều sách…

Một chuyên gia giáo dục đã từng nói rằng: “Đôi mắt của trẻ em là máy ảnh, bộ não là một máy ghi âm, những lời nói và hành động của cha mẹ được khắc sâu vào trái tim chúng”.

Khi con trẻ vẫn còn nhỏ, đối với thế giới này chưa có khái niệm đúng sai, vậy thì những lời nói và hành động của cha mẹ chính là chuẩn mực cho trẻ noi theo.

Trẻ em sẽ không ngừng bắt chước hành động của cha mẹ, tựa như ‘mưa dầm thấm đất’ vậy, từ tính cách cho đến cách làm việc. Thuận theo thời gian, những điều này nghiễm nhiên sẽ trở thành tính cách và thói quen của chúng, đi theo chúng suốt đời.

Câu nói “con nhà tông không giống lông cũng giống cánh” thật ra đã phản ánh rất chính xác quan điểm này. Dù sau này khi trưởng thành, các con đều phải dựa vào sự nỗ lực của chính bản thân mình để thay đổi tư duy nhận thức, hòa nhập với cuộc sống. Thế nhưng những nhận thức có được ngay từ thuở nhỏ, chính là nền tảng vững vàng nhất cho sự phát triển sau này.

Về phương diện này, có lẽ câu chuyện ‘Ông nội và cháu đích tôn’ trong ‘Truyện cổ Grimm’ là thấm thía nhất:

Ngày xửa ngày xưa có một ông cụ rất già, mắt mờ, tai điếc, đầu gối run lẩy bẩy. Ngồi bên bàn ăn, tay ông run run cầm chiếc thìa, súp bắn tung ra khăn trải bàn, súp chảy quanh miệng và nhỏ giọt xuống bàn. Hai vợ chồng đứa con trai của ông kinh tởm trước chuyện đó, do vậy ông cụ phải ra ngồi ăn ở góc nhà, sau cái lò sưởi. Hai vợ chồng cho ông ăn bằng một cái bát sành và cũng chẳng bao giờ cho ăn no. Những lúc đó ông buồn rầu nhìn cái bàn và nước mắt cứ vậy tràn ra.

Có một lần hai tay run lẩy bẩy ông không giữ được cái bát, để nó rơi vỡ trên nền nhà. Người con dâu quở mắng, ông cụ nín thinh và chỉ biết thở dài. Cô ta mua cho ông một cái bát khác bằng gỗ giá vài xu để cho ông cụ ăn.

Có lần, hai vợ chồng người con ngồi bên bàn ăn thì đứa con trai bốn tuổi nhặt ở đất những mảnh bát vỡ chắp lại. Ba nó hỏi:

– Con làm gì đó?

Đứa con trả lời:

– Con làm một cái máng đựng thức ăn, nếu con lớn con sẽ cho bố mẹ ăn bằng cái đó.

Lúc đó hai vợ chồng nhìn nhau một lúc rồi òa lên khóc, đưa ông cụ lại bàn. Và từ đó trở đi hai vợ chồng để ông cụ ngồi ăn chung bàn, cũng chẳng nói gì nếu ông có trót để súp rơi vãi ra khăn trải bàn. 

***

Trẻ em như tờ giấy trắng, như tấm gương phản chiếu những hành động của cha mẹ và người lớn. Nếu con cái nhìn thấy cảnh cha mẹ chúng đối xử tệ với ông bà, chúng sẽ ghi nhớ và một ngày nào đó, rất có thể, chúng cũng sẽ làm vậy với cha mẹ.

Vậy nên, là một người chăm sóc dưỡng dục trẻ, cha mẹ hãy lấy mình làm gương, yêu cầu nghiêm khắc đối với bản thân mình, biết cách học hỏi và suy nghĩ, sửa chữa thói quen xấu, làm một tấm gương tốt cho con noi theo.

Làm cha mẹ không có nghĩa là bỏ qua chính mình và dồn hết năng lượng cho đứa trẻ.

Cha mẹ nếu trong mọi lời nói và hành động đều làm gương tốt cho con, sẽ khiến đứa trẻ ngày càng gần gũi thân thiết với cha mẹ hơn. Đây là một động lực của sức mạnh nội tâm, khiến trẻ cảm thấy đồng cảm hơn bất cứ mệnh lệnh và sự giám sát nào khác.

Trong quá trình làm gương, cha mẹ cũng không ngừng nhìn lại bản thân mình để có thể liên tục kịp thời điều chỉnh, có như vậy sẽ tạo được mối quan hệ cha mẹ – con cái tốt nhất.

Có nhiều cách để giáo dục con cái, nhưng nói cho cùng, bạn muốn con trở thành người như thế nào, cách tốt nhất là trước tiên bạn phải trở thành người như vậy.

Tuân thủ đạo đức xã hội, không trốn vé, không tùy tiện băng qua đường, không la hét ở những nơi công cộng, chú ý đến sự bất tiện mà lời nói và hành động của mình có thể gây ra cho người khác… Nếu cha mẹ có thể làm gương từ những việc nhỏ này, con trẻ cũng sẽ dần dần hình thành ý thức về luật lệ, biết cách kiềm chế lời nói và hành động của mình.

Giữ gìn phẩm cách đạo đức tốt, trung thực và đáng tin cậy, khoan dung độ lượng, không tùy ý đánh giá người khác, chú ý kiểm soát cảm xúc của mình. Cha mẹ có thể làm tốt được các phương diện này, con trẻ cũng sẽ dần hình thành phẩm chất tốt và có tính cách lành mạnh.

Dưỡng thành thói quen tốt, làm việc và nghỉ ngơi hợp lý, ngăn nắp sạch sẽ, sử dụng đồ vật xong phải để trở về nơi ban đầu, làm mọi thứ có kế hoạch và có tổ chức… Từ những việc làm này của cha mẹ, trẻ sẽ hình thành thói quen tốt và có lợi cho cả cuộc đời.

Tạo ra một bầu không khí đọc sách tốt trong gia đình. Cha mẹ yêu thích đọc sách, phát triển thói quen đọc sách tốt hoặc sắp xếp thời gian thường xuyên để đọc cùng con cái, điều này không những có lợi cho sự phát triển của trẻ, mà còn tốt cho việc học của chính cha mẹ.

Quả thực, không cần phải ra sức mệnh lệnh ‘đao to búa lớn’, cha mẹ chỉ cần làm gương cho con qua từng hành động nhỏ nhất trong cuộc sống sinh hoạt hàng ngày. Điều này đòi hỏi những nỗ lực và kỷ luật tự giác của cha mẹ.

Thay vì hết lòng lo lắng suy nghĩ về các giáo dục trẻ, tốt hơn hết là cha mẹ nên dừng lại và kiểm điểm lại bản thân mình: Liệu bạn có đang đặt tất cả hy vọng của mình lên đứa trẻ mà bỏ qua sự phát triển và hoàn thiện bản thân mình?

Nếu câu trả lời là “có”, thì chắc chắn cần phải có một sự thay đổi. Muốn nuôi con trước hết phải tự giáo dưỡng chính bản thân mình, nếu không bạn phải trả giá nhiều hơn mà kết quả có khi là vô dụng