Texas và California, hai phương trời cách biệt

Ðịnh cư ở Houston trên 34 năm, tôi vẫn phải trả lời một câu hỏi thường xuyên của những người bạn Mỹ: “Tại sao ông chọn Houston làm nhà?”

07:30 09/11/2020

Câu trả lời không thay đổi: “Tôi chọn Houston vì khí hậu Houston giống Sài Gòn, một thành phố tôi đã sanh ra và lớn lên trong 27 năm.” Một Houston mưa nắng, mùa Ðông chỉ vừa đủ lạnh để ngồi bên ly cà phê nói chuyện đời với bạn bè. Năm 1978, ngày mới qua Mỹ, lái xe từ Oregon xuống California hai lần nhìn Thái Bình Dương nhớ đến quê nhà bên kia bờ đại dương nhưng không có duyên với tiểu bang đẹp với đồi núi trùng trùng.

texas và California, Houston và Los Angeles, hai phương trời cách biệt như nước với lửa, từ thời tiết đến chính trị. Một thành phố với vịnh Mexico nước ấm gây bão mỗi năm, một thành phố với bờ Thái Bình Dương nước lạnh đợi chờ động đất và nạn cháy rừng.

Hai tiểu bang cùng một tinh thần khai phóng, những người dân cao bồi Texas và những người dân đi về miền Viễn Tây thế kỷ 16, 17 lập nên hai tiểu bang đến năm 2017 giống như hai quốc gia khác biệt. Texas tiểu bang lớn nhất, cho đến khi Hoa Kỳ mua Alaska từ Nga. California tiểu bang đông dân nhất với hơn 35 triệu dân, Texas đông dân hàng thứ hai sau California với gần 28 triệu dân, Thành phố Los Angeles gần 4 triệu dân so với Houston 2.5 triệu dân nhưng tương lai là Texas sẽ lên hàng đầu với dân số gồm nhiều sắc dân. Theo dự tính đến năm 2050, dân số Texas sẽ lên đến gần 55 triệu bằng dân số California và New York cộng lại. Ba thành phố Houston, Dallas và San Antonio đứng đầu trong 10 thành phố đông dân nhất Hoa Kỳ. Austin trong vòng năm năm qua phát triển nhanh trở thành thủ phủ lớn hàng thứ 11 nhờ di dân đổ về đa số từ California.

Tương lai là Texas với Houston vươn lên mặc dù giấc mộng trở thành thành phố thứ nhì sau thành phố New York bị ngưng lại vì bão nhưng qua trận bão Harvey vừa qua dân Houston đã cho thế giới thấy tinh thần kỷ luật, đoàn kết và vươn lên, tinh thần của như Lawrence Wright, ký giả sống và lớn lên ở tự hào: “Dân tự đánh giá họ là hỗn hợp tinh thần và đặc trưng của nước Mỹ. Dân Texas thân thiện cười nói hỏi chào khi gặp nhau trên đường phố, tự tin, làm việc chăm chỉ, yêu nước, tâm thần yên tĩnh, không rối loạn. Texas tượng trưng cho nước Mỹ với tinh thần độc lập, chính quyền không can thiệp vào đời sống của người dân, không cản trở công việc kinh doanh. Dân Texas nói chung không để ý đến tiền bạc và đời sống riêng của người khác, hơi ngây thơ nhưng có thể trở nên nguy hiểm khi quyền lợi của họ bị đụng chạm và họ cũng hơi bị ám ảnh bởi quyền lực, uy tín và thanh thế.”

Texas là tương lai của nước Mỹ hiện đại, Texas đại diện cho miền Nam, miền Tây, vùng đồng bằng với cộng đồng dân Latin đông đảo. Texas trong hơn 200 năm qua có một nền chính trị hiệu quả. Hoạt động chính trị ở Quốc Hội tại Austin đã khiến ông Frederich Law Omstead (cha đẻ của nền thiết kế phong cảnh Hoa Kỳ, thiết kế Central Park ở New York, Golden Gate Park ở San Francisco) ngẩn người khi nhìn thấy sinh hoạt Quốc Hội ở Austin so với sinh với sinh hoạt ở Washington, DC và London. Những buổi họp Quốc Hội ở Austin hữu hiệu và dân chủ. Du khách đến Austin đi thăm tòa nhà Quốc Hội thấy cao hơn tòa nhà Quốc Hội liên bang, xây bằng đá granite, hoàn thành năm 1888, một trong những tòa nhà lớn nhất trên thế giới. Hình các thống đốc Texas treo trên tường ở giữa tòa nhà là ngôi sao Texas với đỉnh cao có thể chứa tượng Nữ Thần Tự Do ở New York. Tòa nhà cũng có tượng Nữ Thần Tự Do cầm ngôi sao vàng.

Trong hơn 100 năm nay, Texas tự hào tuân theo nguyên tắc dân chủ mặc dù có văn hóa bảo thủ, mộ đạo và thực tế không kỳ thị chủng tộc, không nghiêng về khuynh hướng cực hữu, một nền chính trị cân bằng giữa vùng quê và đô thị tư bản. Từ thập niên 1970, Texas nghiêng về phe hữu. Theo Bob Miller ở Austin, Tháng Năm 1976, là ngày đánh dấu sự thay đổi với ứng cử viên Ronald Reagan đánh bại Gerald Ford trong kỳ tranh cử sơ bộ đảng ở Texas. Reagan lấy tất cả phiếu của đoàn đại biểu Texas (Tổng Thống Gerald Ford thắng trong đảng Cộng Hòa nhưng thua Tổng Thống Jimmy Carter, ứng cử viên Dân Chủ cuối cùng thắng ở Texas), ngày trước, Austin là quê hương của Lyndon B. Johnson (Dân Chủ), tổng thống Hoa Kỳ thứ 36.

Năm 1978, Bill Clements là thống đốc Cộng Hòa đầu tiên nhờ Karl Rove (sau là cố vấn của Tổng Thống George W. Bush). Ðảng Cộng Hòa xem chính quyền là một vấn đề cho người dân, nền tảng của sự cải tổ của đảng Cộng Hòa. Sau đó đảng viên Dân Chủ đua nhau đổi đảng, theo Cộng Hòa trong đó có cựu Thống Ðốc Rick Perry.

Trong thời kỳ George W. Bush làm thống đốc (từ 1995 đến 2000) hai đảng Cộng Hòa và Dân Chủ hợp tác chặt chẽ và thân thiện, Phó Thống Ðốc Bob Bullock và Chủ Tịch Quốc Hội Pete Laney là đảng viên Dân Chủ.

Từ sau năm George W. Bush hết làm thống đốc, chính trị Texas bắt đầu thay đổi, chia rẽ giống như các tiểu bang khác. Lái xe trên xa lộ nghe các đài phát thanh thính giả có thể thấy khuynh hướng chính trị, các đài FM thiên về Dân Chủ, xanh, với đài NPR khuynh hướng cấp tiến, các đài AM, đỏ, Cộng Hòa, đại diện cho các vùng thôn quê và ngoại ô, những người Mỹ da trắng cực hữu. Ðiển hình cho sự chia rẽ vì chính trị là ông Robert Morrow chủ tịch đảng Cộng Hòa Travis County (trong đó có Austin), trong mùa tranh cử Tháng Ba 2016 nói: “Tổng Thống George W. Bush là người đồng tính luyến ái, nghiện thuốc, tình dục với trẻ em và trong vòng buôn bán thuốc phiện với Tổng Thống Bill Clinton!” Ông Morrow năm nay 53 tuổi, tốt nghiệp MBA đại học Princeton University, có lúc cố vấn cho Donald Trump, đả kích bà Clinton giúp Tổng Thống Trump thắng 56% số phiếu ở Texas.

Texas là một tiểu bang giàu với ngân sách mỗi năm lên đến $100 tỷ. Năm nay giá dầu xuống, dân số tăng và cơn bão Harvey tàn phá Houston sẽ ảnh hưởng đến ngân sách tiểu bang. Ngân sách này thiên về chính sách đảng Cộng Hòa. Từ năm 2003, đảng Cộng Hòa nắm Quốc Hội Texas. Chủ Tịch Hạ Viện Tom Craddick thay thế Pit Laney, ông là người có khuynh hướng cực hữu, trẻ tuổi nhất khi đắc cử dân biểu tiểu bang năm 25 tuổi. Xuất thân từ Midland, thủ đô dầu hỏa của Hoa Kỳ, năm nay 73 tuổi, ông là dân biểu tiểu bang lâu nhất. Là chủ tịch Hạ Viện đảng Cộng Hòa đầu tiên từ năm 1873, ông Craddick đã có chính sách phân vùng lại để đảng Cộng Hòa nắm đa số. Ðảng Cộng Hòa ở các tiểu bang nhìn về mô hình Texas để tìm cách nắm đa số ở các quốc hội tiểu bang.

Cực hữu nổi tiếng ở Texas nay về tay bà Mary Lou Bruner. Năm 2017 ra tranh cử ghế hội đồng giáo dục Texas, bà nói Tổng Thống Barack Obama hồi 20 tuổi đã làm đĩ đực để lấy tiền mua thuốc phiện (hơn hẳn ông Trump chỉ nói Obama không phải công dân Mỹ với giấy khai sinh giả). Bà Bruno giống như các đảng viên Cộng Hòa xem “thay đổi thời tiết” là trò lừa, tin vịt của bọn nhà báo. Các con khủng long tuyệt giống không phải vì những hòn đá trời rơi xuống giết chúng như các khoa học gia nói mà con khủng long trên thuyền của ông Noah trong trận đại hồng thủy quá trẻ không sinh sản được đã bị chết đuối. May mắn cho học sinh Texas, bà Bruner đã thất cử.

Texas nổi tiếng sùng đạo, đa số là Thiên Chúa Giáo, Tin Lành và phái Phúc Âm với nhà thờ Lakewood Church nổi tiếng ở Houston, trong kỳ bão Harvey, Mục Sư Joel Osteen chỉ mở cửa đón nhận nạn nhân sau khi bị chỉ trích.

Sùng đạo và yêu súng đạn, truyền thống của cao bổi miền Viễn Tây. Kiểm soát súng đạn không có cơ hội ở Texas vì hội NRA mạnh. Bác sĩ chỉnh hình (chiropractor) Suzanna Hupp thoát chết sau vụ George Hennard 35 tuổi thất nghiệp lái xe pick-up đâm thẳng vào tiệm ăn Luby ở Killeen bắn vào 50 người, giết 23 người rồi tự sát năm 1991 nên đã đưa ra luật mang súng có giấy phép năm 1996. Dân có thể mang súng vào Quốc Hội nếu có giấy phép. Năm 2016, luật cho phép sinh viên mang súng giấu trong người vào các trường đại học.

Khác biệt giữa Texas và California lên cao điểm khi ông Greg Abbott làm thống đốc. Năm nay 59 tuổi, ông thống đốc ngồi xe lăn vì năm 1984 khi chạy bộ trong khu nhà River Oaks (giống như Beverly Hills ở Los Angeles) ông bị một cây ngã đập vào người, liệt từ lưng quần trở xuống, Luật Sư Abbott thắng kiện, chủ nhà và công ty xây cất phải bồi thường cho ông $9 triệu. Thống đốc có công làm luật giới hạn tiền bồi thường hành nghề bất cẩn của bác sĩ ở mức $250,000. Thống Ðốc Abbott đem California so sánh với Texas: Ðời sống California đắt đỏ là vì thuế cao, chính quyền can thiệp vào đời sống người dân, kiểm soát các dịch vụ thương mại quá chặt chẽ và lương tối thiểu cao. Thuế Texas thấp, người đi làm không phải đóng thuế lợi tức như ở California (nhưng thuế nhà đất cao từ 3% đến 4%).

Năm 2015, Thống Ðốc Abbott cảnh cáo Texas đang bị “California hóa” mà dân Texas không để ý, như luật cấm cắt cây ở các thành phố lớn đã làm hỏng mô hình Texas. Dân California từ năm 2016 chạy qua Austin nhiều, theo đà này ông Abbott cảnh cáo nhà cửa Austin sẽ tăng giá như ở San Francisco.

Phó Thống Ðốc Dan Patrick, từ năm 2014, theo đạo Tin Lành Phúc Âm, là gương mặt chính trị nổi tiếng. Ông nắm đảng Cộng Hòa, làm chủ một đài phát thanh AM ở Houston với chủ trương chống phá thai, chống hôn nhân đồng phái, cho phép cảnh sát xét giấy di dân bất hợp pháp. Ông là tác giả cho phép sinh viên mang súng vào trường và lúc nào cũng cảm thấy bị đe dọa vì dân thiểu số tăng nhanh làm thay đổi bộ mặt Texas về mặt xã hội, Texas đi sau California trên vài phương diện. Năm 2016, California cấm viết (texting) trong khi lái xe. Năm 2011, Thống Ðốc Rich Perry phủ quyết dự luật cấm texting khi lái xe với lý do là chính quyền không can thiệp vào đời sống người dân trong khi Texas đứng hàng đầu trong những tiểu bang với tai nạn tử thương trên xa lộ. Bộ Giao Thông Texas cho biết có 400 người lái xe tử thương mỗi năm vì texting khi đang lái xe. Thống Ðốc Perry so sánh luật texting khi lái xe với luật mang dây an toàn trong khi lái không được phổ thông với dân Texas cũng như người lái xe mô tô không cần mang nón an toàn. Mãi cho đến Tháng Chín năm nay luật cấm texting khi lái xe mới được ban hành ở Texas vì vào ngày 29 Tháng Ba, một chiếc xe truck chạy qua lại trên xa lộ đụng vào xe buýt chở hội viên nhà thờ First Baptist của New Braunfel giết 13 người trên xe. Tài xế lái xe truck vừa lái vừa texting gây tai nạn lại không chết.

Texas chống Obamacare, không bành trướng chương trình Medicaid, khác với Thống Ðốc Jerry Brown của đảng Dân Chủ ở California. Mô hình Texas là mô hình y tế của đảng Cộng Hòa với tỷ lệ người không bảo hiểm cao. Trong kỳ bão Harvey, chính quyền đã hô hào “Người Mỹ chúng ta sẽ không để một người Mỹ khác chết trên đường phố” nhưng lãnh tụ đa số Thượng Viện Mỹ, Thượng Nghị Sĩ Mitch McConnell (Cộng Hòa-Kentucky) có lúc đặt vấn đề, đảng Cộng Hòa đã bỏ Obamacare mà không có chương trình y tế mới khiến hàng triệu người Mỹ không bảo hiểm y tế chẳng khác nào như người Mỹ bỏ quên những người Mỹ khác trong các hoàn cảnh có thể đưa đến những cái chết có thể tránh.

Chương trình y tế Texas cắt ngân quỹ Planned Parenthood nhằm chận phá thai nhưng đồng thời cũng chận những phụ nữ nghèo cần có chương trình tìm soát ung thư vú và tử cung. Từ năm 2000 đến 2014, tỷ số phụ nữ chết trong khi sinh tăng từ 18.6% lên 35%, tỷ lệ cao nhất trong nước gần ngang với tỷ lệ ở các nước đang phát triển. Tỷ lệ bệnh mập và chết vì thuốc phiện cũng cao hơn các tiểu bang khác. Ông Dan Patrick ra tuyên ngôn Phúc Âm Tin Lành đặt ý thức hệ Thiên Chúa Giáo lên hàng đầu, kinh tế đứng hàng thứ yếu. Con đường này đã từ từ đi xa chính sách “bảo thủ với lòng yêu thương” của Tổng Thống George W. Bush khi ông làm thống đốc Texas. Con đường của Dan Patrick nguy hiểm vì tin rằng “mỗi đồng thuế dân Texas đóng ra là để giúp dân da đen và da nâu lười biếng!” Năm 1986, Bác Sĩ Steve Holze ở Houston đi xa hơn: “Nguyên nhân tất cả bệnh, tàn tật và chết là vì tội của ông Adam và bà Eve!” Bác Sĩ Holze lên đài phát thanh kêu gọi: “Người Texas sợ Thượng Ðế phải ngưng chương trình y tế Obama” và “Phải dề phòng những người đồng tính luyến ái muốn Texas đi theo con đường California!”

Texas khác California, không chứa chấp di dân bất hợp pháp nhất là với dân số Châu Mỹ Latin gia tăng đứng đầu Hoa Kỳ. Trong 2.7 triệu người mới đến Texas từ năm 2010 một nửa là dân Châu Mỹ Latin. Ðảng Dân Chủ tin rằng nếu dân Latin ở Texas đi bầu như dân Latin ở California thì Texas đã đổi thành màu xanh.

Texas được xem là tiểu bang màu đỏ nhưng trên thực tế tất cả thành phố lớn ngoại trừ Fort Worth đã bỏ phiếu cho đảng Dân Chủ trong thập niên qua nhất là Dallas đã bỏ phiếu cho Tổng Thống Obama hai nhiệm kỳ. Thành phố San Antonio luôn luôn theo Cộng Hòa còn Austin theo Dân Chủ vì vậy Thống Ðốc Abbott có lần nói: “Ði ra khỏi Travis County là đã thấy không khí khác, tôi ngửi thấy không khí tự do vì Austin thiếu tự do! Riêng Houston đặc biệt có bà Thị Trưởng Anise Parker (từ 2010 đến 2016) rất tự hào là người đàn bà đồng tính luyến ái không hề giấu diếm trong một tiểu bang chống đồng tính luyến ái và hai thị trưởng da đen, cựu Thị Trưởng Lee Brown và đương kim Thị Trưởng Sylvester Turner, cả ba đều là đảng viên đảng Dân Chủ.

Cộng đồng Việt tị nạn cũng đặc biệt, cộng đồng Việt ở Little Saigon ủng hộ đảng Cộng Hòa và TT Trump trong một tiểu bang theo đảng Dân Chủ còn cộng đồng Việt ở khu Bellaire ủng hộ đảng Cộng Hòa trong thành phố đảng Dân Chủ của một tiểu bang Cộng Hòa!