Thạc sĩ du học Mỹ chạy xe ôm kiếm ăn: Một thế hệ trí thức đang bị đánh cắp

Đó có lẽ là nỗi niềm không phải chỉ của riêng anh Phạm Quốc Thái. Hàng trăm, hàng nghìn bậc phụ huynh cũng đang giật mình điếng người: liệu đứa con đang được nuôi ăn học mất bao công sức của mình sau này có rơi vào hoàn cảnh tương tự?

20:30 15/10/2019

Câu chuyện anh Thái “thạc sĩ – xe ôm” đã nóng lên từ vài tuần qua nhưng lên đến đỉnh điểm ngay sau khi kỳ thi THPT quốc gia vừa kết thúc. Một kỳ thi tốn công, nhọc sức, hại thần kinh của hàng triệu người đặt bên cạnh tình cảnh của người đã từng là hình mẫu phấn đấu về học tập như anh Thái xem ra thật là trớ trêu. Hàng chục năm trước, chắc chắn anh Thái cũng hồ hởi, đầy đam mê, hoài bão như những sĩ tử trong kỳ vượt vũ môn kia. Cũng dám khẳng định anh phải là người chăm chỉ, học gạo, cực kỳ nỗ lực vươn lên thì mới có được những suất học bổng “vạn người mơ” thế ấy. Nhưng rốt cuộc thì sao? Vạch đích của anh bây giờ là những chuyến xe ôm nhọc nhằn giữa Sài thành hối hả, bon chen. Anh đã vượt qua biết bao chướng ngại lớn nhất trong cuộc đời đi học của mình, để rồi giờ đây lại phải hòa mình vào đội ngũ xe ôm công nghệ đang ngày một có nhiều hơn những gương mặt đồng cảnh ngộ như anh.

Một thế hệ trí thức đang bị đánh cắp!

Người viết bài này không cố tình dè bỉu nghề chạy xe ôm, càng không có ý coi thường những cử nhân, thạc sĩ thất nghiệp bất đắc dĩ phải chạy grab. Tất cả mọi nghề đều xứng đáng bình đẳng như nhau, miễn là lương thiện. Nhưng rõ ràng đang có một lỗ hổng lớn trong sự phân công lao động ở đây. Một xã hội vận hành bình ổn chính là đảm bảo rằng mỗi người có thể làm tốt công việc đúng chuyên môn, sở trường của mình. Khi bạn bất chợt phát hiện ra người đang chở mình lòng vòng trên những con đường đi làm, đi chơi lại chính là một kỹ sư công nghệ thông tin tốt nghiệp hạng khá thì có nghĩa là tấn bi kịch lớn đã bắt đầu…

“Công việc giống như lao động phổ thông mà một người trình độ lớp 9 cũng có thể làm được. Điều tôi bức xúc đó là việc tôi học về kỹ thuật xây dựng công trình nhưng lại phân về quản lý thực phẩm, truy xuất nguồn gốc thịt heo, một lĩnh vực mà tôi không hề có kiến thức gì cả”. Anh Thái đã kể ra cái thảm cảnh dở khóc dở cười của mình như thế đó. Thạc sĩ mà phải về… chăn lợn ư? Bao nỗi tủi hờn, giận dữ, uất ức suốt thời gian qua giờ đã không thể kìm giữ. Tiếng kêu than của anh Thái phải chăng cũng chính là tiếng kêu cứu thất thanh, vô vọng của một thế hệ người Việt trẻ đang phải lao đao, sống lay lắt với những tấm bằng vô nghĩa trên tay?

Và lại một lần nữa, người ta phải đặt thêm dấu hỏi khuyên son lớn cho ngành giáo dục nước nhà: vì đâu những trí thức ưu tú của quốc gia phải chạy xe ôm kiếm cơm qua ngày? Mà thôi, cũng chẳng cần phải hỏi các bộ, ban, ngành, đoàn thể làm gì nhiều. Câu chuyện giáo dục từ hàng mấy thập kỷ nay nào có gì thay đổi? Những cái gọi là “cải cách” tốn biết bao giấy mực của báo giới, biết bao tiền thuế của nhân dân đã mang lại cho chúng ta những gì? Phải chăng là mang lại thêm hàng nghìn trường cao đẳng, đại học mới mọc lên như nấm? Phải chăng là mang lại hàng vài trăm nghìn cử nhân ra trường bơ vơ như trẻ không nhà với tấm bằng không nhiều giá trị thực?

Trong một buổi tọa đàm khá hoành tráng hồi cuối tháng 3 vừa qua, vị “tướng đầu ngành” giáo dục, ông Phùng Xuân Nhạ tỏ ra thực sự lo lắng trước con số: 30% cử nhân công nghệ thông tin ra trường làm được việc, còn lại 70% cử nhân phải đào tạo lại. Và nếu bạn vẫn chưa thấy rằng con số ấy đáng báo động thì hãy nghe một thống kê nhỏ của đại biểu quốc hội Bùi Sĩ Lợi: “Năm 2017 có 200.000 cử nhân thất nghiệp, cũng có 80% sinh viên, cử nhân ra trường hiện đang chạy xe cho các hãng như Grab”. Tất nhiên đó là con số của 2 năm trước và bạn hãy luôn tin rằng số cử nhân thất nghiệp luôn tăng đều qua từng năm. Mà hiện tại không chỉ có mình Grab cung cấp dịch vụ xe ôm công nghệ, ngoài ra còn có Go-Viet, FastGo, Be… Nghĩa là “đất diễn” của các cử nhân thất nghiệp ngày càng nhiều hơn, thật đau lòng! Trước đây, ở đâu đó trên mạng xã hội, người ta từng chia sẻ hình ảnh một hội trường toàn người trẻ măng đến dự đại hội thành viên Tập đoàn Grab. Đó có phải là chỗ dành cho các em không? Lại đau lòng một lần nữa!

Nhưng sự thể đã đến nước này thì “cũng đừng trách lẫn trời gần trời xa”. Đừng trách ngành giáo dục không định hướng cho đội ngũ cử nhân sắp và đã ra trường bởi trước nay họ chưa từng làm việc đó. Cũng đừng trách các bậc phụ huynh cứ phải cố “nhồi” con mình vào một trường đại học ABC nào đó để nở mặt nở mày với đôi bên hàng phố bởi nó cũng chỉ xuất phát từ mong ước cháy bỏng “thoát dốt, thoát nghèo” mà thôi. Và cũng chẳng nên trách các em tân sinh viên hay cử nhân tốt nghiệp làm gì bởi đơn giản ngay từ đầu các em đã không thể làm chủ được cuộc chơi của chính mình. Khi sự phân công lao động trong xã hội còn quá nhiều bất công và bất cập, khi những thể chế và chính sách không thể theo kịp thực tiễn và tâm nguyện của quảng đại nhân dân thì tất cả những thứ nghịch lý như trên đều sẽ phải tự ngậm ngùi mà chấp nhận trở thành “thuận lý” mà thôi!  

Để kết lại bài viết buồn bã này, các bạn hãy nghe lời tâm sự của một độc giả sau khi đã buồn, đã giận, đã tiếc cho những người như anh Thái “xe ôm”: “Hôm nọ tôi đi GrabBike, tài xế là một sinh viên ngành kế toán. Em cho biết chạy xe để kiếm tiền trang trải chi phí ăn học. Thấy em nỗ lực, vui tính, tôi thấy vui và chúc em ra trường kiếm được việc làm đúng chuyên môn. Hôm nay đọc báo thấy anh thạc sĩ ra trường cũng chạy Grab, tôi thấy buồn, cũng chúc anh kiếm được việc làm phù hợp. Tôi không chê Grab, nhưng sinh viên cũng chạy, thạc sĩ cũng chạy Grab thì “học đại học để làm gì?” (Nguyễn Văn Hùng – TP.HCM).

Vâng, đúng rồi! Học đại học để làm gì?