Trung Quốc bứt tốc đua công nghệ với Mỹ

Giám đốc FBI Christopher Wray từng thừa nhận rằng xét cả về kinh tế lẫn công nghệ, Trung Quốc vốn đã là một đối thủ ngang hàng với Mỹ.

09:00 28/08/2020

Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump gần đây gia tăng sức ép với Trung Quốc trên các lĩnh vực quan trọng như kinh tế, thương mại, chính trị, quân sự... Bên cạnh cuộc chiến thương mại khốc liệt, Washington còn tăng cường triển khai tàu sân bay và nhiều khí tài hiện đại tới châu Á nhằm gây áp lực lớn hơn với Bắc Kinh.

Theo giới quan sát, động cơ thôi thúc sự dồn ép này có thể được thể hiện trong tuyên bố thẳng thừng của Trump khi trả lời phỏng vấn Chris Wallace của Fox News hồi tháng 7: "Tôi không phải là người chịu thua cuộc. Tôi không thích thua cuộc".

Tuy nhiên, trên thực tế, dưới thời Trump, nước Mỹ đang thất thế trước Trung Quốc trong hai lĩnh vực quan trọng là kinh tế và công nghệ, như bình luận của Giám đốc FBI Wray trong bài phát biểu tại Viện Hudson ở Washington hồi tháng 7.

"Trong lĩnh vực kinh tế và công nghệ, Trung Quốc đã là đối thủ ngang hàng với Mỹ, trong một thế giới toàn cầu hóa rất khác", Wray nhận định. Nói cách khác, Trung Quốc đang trỗi dậy, còn Mỹ đang thụt lùi trong hai lĩnh vực trên.

Các con số thực tế đã chứng minh điều này. Gần như không bị ảnh hưởng bởi cuộc suy thoái toàn cầu năm 2008-2009, tới tháng 8/2010, Trung Quốc soán ngôi Nhật Bản để trở thành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Năm 2012, với kim ngạch xuất nhập khẩu 3,87 nghìn tỷ USD, Trung Quốc đánh bật Mỹ ra khỏi vị trí mà họ nắm giữ suốt 60 năm, là quốc gia có giá trị thương mại xuyên biên giới lớn nhất thế giới.

Đến cuối năm 2014, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Trung Quốc, tính theo sức mua tương đương, đạt 17,6 nghìn tỷ USD, vượt mức 17,4 nghìn tỷ của Mỹ, nền kinh tế lớn nhất thế giới kể từ năm 1872.

Tháng 5/2015, chính phủ Trung Quốc công bố kế hoạch "Made in China 2025" với mục tiêu phát triển nhanh chóng 10 ngành công nghiệp công nghệ, như xe điện, công nghệ thông tin thế hệ tiếp theo, viễn thông, robot và trí tuệ nhân tạo.

Các lĩnh vực chính khác được đề cập trong kế hoạch bao gồm công nghệ nông nghiệp, kỹ thuật hàng không vũ trụ, phát triển vật liệu tổng hợp mới, y sinh học và xây dựng cơ sở hạ tầng đường sắt cao tốc.

Chính phủ Trung Quốc muốn đạt được 70% khả năng tự cung tự cấp trong các ngành công nghệ cao và giành vị trí thống lĩnh về công nghệ trên thị trường toàn cầu vào năm 2049.

Chất bán dẫn là chất vô cùng quan trọng đối với tất cả các sản phẩm điện tử và vào năm 2014, chỉ đạo phát triển ngành công nghiệp vi mạch tích hợp của chính phủ đặt ra mục tiêu: Trung Quốc sẽ trở thành quốc gia dẫn đầu toàn cầu về chất bán dẫn vào năm 2030. Năm 2018, ngành công nghiệp chip Trung Quốc đã đi từ chỗ chỉ thử nghiệm và gắn silicon đơn giản đến thiết kế và sản xuất chip giá trị cao hơn.

Năm 2019, Hiệp hội Công nghiệp Bán dẫn Mỹ lưu ý rằng dù Mỹ vẫn dẫn đầu thế giới với 1/2 thị phần toàn cầu, Trung Quốc đang trở thành mối đe dọa chính đối với vị thế của họ vì chính phủ nước này đã đầu tư rất mạnh tay cho sản xuất thương mại và nghiên cứu khoa học.

Vào thời điểm đó, Mỹ đã tụt lại phía sau Trung Quốc về nghiên cứu khoa học và công nghệ. Một nghiên cứu do giảng viên Qingnan Xie từ Đại học Nam Kinh và nhà kinh tế học Richard Freeman từ Đại học Harvard cùng thực hiện cho thấy từ năm 2000 đến 2016, số lượng ấn phẩm xuất bản toàn cầu của Trung Quốc trong các lĩnh vực khoa học vật lý, kỹ thuật và toán học đã tăng gấp 4 lần, vượt qua Mỹ.

Năm 2019, lần đầu tiên kể từ khi số liệu về các bằng sáng chế được tổng hợp vào năm 1978, Mỹ bị đẩy khỏi vị trí số một trong danh sách các quốc gia nộp đăng ký bằng sáng chế nhiều nhất. Theo Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới, Trung Quốc đã nộp đơn cho 58.990 bằng sáng chế, trong khi Mỹ nộp 57.840 đơn. Thêm vào đó, đây cũng là năm thứ ba liên tiếp tập đoàn công nghệ cao Trung Quốc Huawei, với 4.144 bằng sáng chế, vượt xa công ty Qualcomm của Mỹ với 2.217 bằng.

Năm 1996, Trung Quốc thành lập một khu phát triển công nghiệp công nghệ cao ở Thâm Quyến. Từ năm 2002, nơi đây bắt đầu thu hút các tập đoàn đa quốc gia phương Tây đến nhằm tận dụng các điều khoản về miễn thuế và nguồn lao động có trình độ nhưng lương thấp. Đến năm 2008, những công ty nước ngoài này chiếm 85% xuất khẩu công nghệ cao của Trung Quốc.

Sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008-2009, một số lượng đáng kể các kỹ sư và nhà khởi nghiệp Trung Quốc đã trở về từ Thung lũng Silicon, Mỹ, đóng vai trò quan trọng trong xu hướng phát triển "nhanh như nấm mọc sau mưa" của các công ty công nghệ cao Trung Quốc, giữa lúc những tập đoàn đến từ Mỹ và phương Tây ngày càng tách rời khỏi thị trường Trung Quốc vì các biện pháp hạn chế từ chính phủ nước này.

Không lâu sau khi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình lên nắm quyền vào tháng 3/2013, chính phủ của ông đã phát động một chiến dịch thúc đẩy "khởi nghiệp đại chúng và đổi mới hàng loạt" dựa trên nguồn vốn do nhà nước hậu thuẫn.

Đây là lúc Tencent tung ra siêu ứng dụng WeChat, một nền tảng đa năng phục vụ giao tiếp xã hội, giải trí, thanh toán hóa đơn, đặt vé tàu xe, máy bay...

Công ty thương mại điện tử khổng lồ Alibaba của Jack Ma lên sàn chứng khoán New York, thu về kỷ lục 25 tỷ USD với đợt phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng.

Baidu trong lúc đó đã mở rộng lĩnh vực phát triển sang trí tuệ nhân tạo, đồng thời mở rộng thêm nhiều dịch vụ, sản phẩm liên quan đến Internet.

Là công cụ tìm kiếm được 90% người dùng Internet Trung Quốc lựa chọn, tương đương 700 triệu người, Baidu trở thành trang web có số lượng người truy cập lớn thứ 5 trên không gian mạng.

Tập đoàn Xiaomi ra mắt điện thoại thông minh đầu tiên vào tháng 8/2011. Đến năm 2014, họ vượt qua mọi đối thủ Trung Quốc trong thị trường nội địa và tự phát triển được năng lực chế tạo chip điện thoại di động. Năm 2019, Xiaomi bán 125 triệu điện thoại di động, đứng thứ 4 thế giới. Giữa năm 2019, Trung Quốc có 206 công ty khởi nghiệp do tư nhân thành lập đạt giá trị trên một tỷ USD, vượt qua Mỹ với 203 công ty.

Trong số những công ty khởi nghiệp thành công nhất Trung Quốc phải kể đến Alibaba, do Jack Ma cùng một nhóm bạn thành lập vào năm 1999. Alibaba giờ đây được xếp vào hàng những công ty công nghệ giá trị nhất thế giới.

Nhờ triển khai chip suy luận trí tuệ nhân tạo để tăng thêm sức mạnh cho các tính năng trên các trang thương mại điện tử của mình, Alibaba đã phân loại hàng tỷ hình ảnh sản phẩm được người bán hàng tải lên mỗi ngày và đưa chúng vào hệ thống cung cấp kết quả tìm kiếm, đồng thời cá nhân hóa những gợi ý cho 500 triệu khách hàng.

Mặt khác, Trung Quốc cũng dẫn đầu thế giới về thanh toán di động, trong khi Mỹ chỉ xếp thứ 6. Năm 2019, các giao dịch trên nền tảng di động của Trung Quốc đạt giá trị 80,5 nghìn tỷ USD. Do Covid-19, chính quyền tiếp tục khuyến khích người dân giao dịch trực tuyến, giao dịch bằng điện thoại và thanh toán nhờ quét mã vạch, mã QR nhằm tránh nguy cơ lây nhiễm.

Tổng giá trị thanh toán di động năm nay của Trung Quốc được dự đoán lên tới 111,1 nghìn tỷ USD. Con số tương ứng của Mỹ chỉ là 130 tỷ USD.

Tháng 8/2012, Zhang Yiming, nhà sáng lập công ty ByteDance, trụ sở ở Bắc Kinh, tạo ra Toutiao, một nền tảng mới giúp người dùng Internet tổng hợp tin tức. Sản phẩm của Zhang theo dõi hành vi người dùng trên hàng nghìn trang web để đánh giá những gì họ quan tâm nhất rồi gợi ý các tin tức cho họ.

Đến năm 2016, Toutiao đã có 78 triệu người dùng, 90% dưới 30 tuổi.

Tháng 9/2016, ByteDance ra mắt ứng dụng quay video ngắn tại Trung Quốc mang tên Douyin, thu hút 100 triệu người dùng chỉ trong vòng một năm. Nó sau đó thâm nhập một số thị trường châu Á với tên TikTok.

Tháng 9/2017, với giá một tỷ USD, ByteDance mua lại Musical.ly, một ứng dụng mạng xã hội phục vụ việc sáng tạo video, nhắn tin và phát sóng trực tiếp, thành lập văn phòng ở California, Mỹ.

Zhang sáp nhập Musical.ly vào TikTok tháng 8/2018 nhằm giúp công ty của mình có chỗ đứng lớn hơn ở Mỹ, sau đó chi gần một tỷ USD để quảng cáo TikTok như một nền tảng để chia sẻ những video ghi lại các đoạn nhảy ngắn, hát nhép, tấu hài và trình diễn tài năng. Nó được tải về 165 triệu lượt tại Mỹ, khiến chính quyền Tổng thống Donald Trump chú ý.

Đến tháng 4/2020, TikTok vượt hai tỷ lượt tải về trên toàn cầu, làm lu mờ cả những gã khổng lồ công nghệ khác của Mỹ. Điều này khiến Tổng thống Trump ký sắc lệnh hành pháp cấm cả TikTok lẫn WeChat hoạt động trên đất Mỹ hay được người dùng Mỹ sử dụng, nếu họ không bán lại cho một công ty Mỹ.

Nhưng người chiến thắng lẫy lừng nhất của Trung Quốc trong lĩnh vực tiêu dùng điện tử và viễn thông lại là gã khổng lồ công nghệ Huawei, trụ sở ở Thâm Quyến. Tập đoàn này đang ở trung tâm vòng xoáy cạnh tranh địa chính trị giữa Bắc Kinh và Washington.

Huawei sản xuất điện thoại và bộ định tuyến hỗ trợ liên lạc trên khắp thế giới. Thành lập năm 1987, họ giờ đây có 194.000 lao động, hoạt động tại 170 quốc gia. Doanh thu năm 2019 của công ty là 122,5 tỷ USD.

Năm 2012, Huawei vượt qua đối thủ sát trên là tập đoàn điện thoại 136 năm tuổi Ericsson của Thụy Điển, trở thành nhà cung cấp thiết bị viễn thông lớn nhất thế giới, chiếm 28% thị phần toàn cầu. Năm 2019, họ vượt qua Apple trở thành nhà sản xuất điện thoại lớn thứ hai thế giới, sau Samsung.

Huawei hiện là một trong 5 công ty trên thế giới tham gia lĩnh vực kinh doanh điện thoại thông minh thế hệ thứ 5 (5G), đứng đầu danh sách với thành tích xuất xưởng 6,9 triệu điện thoại 5G trong năm 2019, chiếm 36,9% thị phần. Trước khi phát hành điện thoại 5G, nhà sáng lập Huawei Nhậm Chính Phi tiết lộ công ty đã có 2.570 bằng sáng chế liên quan đến 5G.

Thành công đáng kinh ngạc mà Huawei đạt được đặt họ vào tầm ngắm của chính quyền Trump.

Hồi tháng 5 năm ngoái, Bộ Thương mại Mỹ cấm các công ty nước mình cung cấp linh kiện và phần mềm cho Huawei, viện dẫn lý do an ninh quốc gia. Một năm sau, họ cấm Huawei mua chip từ các công ty Mỹ hay sử dụng phần mềm do Mỹ thiết kế.

Nhà Trắng đồng thời phát động một chiến dịch toàn cầu kêu gọi các nước không triển khai mạng 5G của Huawei.

Dù vậy, các động thái từ phía Mỹ dường như chưa thể làm chậm bước tiến của Huawei. Doanh thu công ty trong nửa đầu năm 2020 đạt 65 tỷ USD, tăng 13,1% so với năm ngoái.

"Dù thừa nhận hay không, thế kỷ của Mỹ đã qua, nhưng điều đó không đồng nghĩa Mỹ không thể làm gì để nâng tầm vị thế trong những năm sắp tới", bình luận viên Dilip Hiro từ Business Insider nhận xét.

Theo Hiro, chính quyền Mỹ tương lai nên chấm dứt việc công kích hay cấm cản các công ty công nghệ thành công của Trung Quốc. Thay vào đó, họ nên noi gương Trung Quốc bằng cách xây dựng và thực hiện một chiến lược phát triển công nghệ cao dài hạn, được hoạch định tốt.

Link nguồn: https://vnexpress.net/trung-quoc-but-toc-dua-cong-nghe-voi-my-4152943.html