Vì sao giá điện ở Texas đột ngột tăng hàng trăm lần?

Đợt mất điện diện rộng ở Texas trong những ngày giá lạnh vừa qua có nguyên nhân là hệ thống không được thiết kế sẵn sàng cho thời tiết mùa đông, theo báo Washington Post.

10:30 18/02/2021

Khi nhiệt độ xuống rất thấp, việc cung cấp điện như bình thường có thể gặp khó khăn. Nhưng phát điện trong thời tiết băng giá vẫn là điều hoàn toàn khả thi: các hệ thống điện ở những nơi lạnh như Alaska, Canada, Maine, Na Uy và Siberia vẫn vận hành bình thường trong băng giá.

Theo Washington Post, vấn đề của Texas không phải ở công nghệ phát điện, mà là do hệ thống ngay từ đầu được thiết kế mà không kèm theo cơ chế khuyến khích các nhà vận hành chuẩn bị đủ cho kịch bản thời tiết băng giá.

Một con phố bị mất điện ở Austin, Texas. Ảnh: New York Times.

Chú trọng giá rẻ, thay vì tính ổn định

Theo giới phê bình, quan niệm cắt giảm các quy định và ủng hộ thị trường tự do của bang Texas đã dẫn đến một lưới điện chú trọng giá rẻ hơn là dịch vụ ổn định.

Dù chú trọng giá rẻ, tình trạng khan hiếm trên thị trường điện vào ngày 15-16/2 đã khiến giá bán buôn điện ở Houston tăng từ 22 USD/MWh lên khoảng 9.000 USD/MWh. Trong khi đó, 4 triệu hộ gia đình ở Texas không có điện.

Một công ty điện lực, Griddy, chuyên bán điện cho khách hàng với giá bán buôn (thay vì ấn định một mức giá mà hai bên thỏa thuận), còn đề nghị khách hàng của mình tìm mua điện của bên khác, nếu không thì phải chuẩn bị tinh thần bị sốc vì hóa đơn tiền điện “trên trời”.

Edward Hirs, nhà nghiên cứu về năng lượng tại Đại học Houston, cho rằng sự hỗn loạn trên lưới điện của bang Texas làm ông nhớ đến những năm cuối thời Liên Xô.

Câu hỏi trước mắt cho ngành điện của bang Texas là liệu các hãng có sẵn sàng trả tiền để “gia cố” hệ thống cho mùa đông - những biện pháp vốn được thực hiện phổ biến ở các bang phía bắc, ngay cả khi chỉ dành để đối phó với kịch bản thời tiết cực đoan, một thập kỷ mới có một lần.

Thống đốc Greg Abbott (đảng Cộng hòa) của bang Texas ngày 16/2 kêu gọi cải tổ công ty vận hành lưới điện của bang này, có tên ERCOT.

Chủ tịch Hạ viện ở bang Texas Dade Phelan (đảng Cộng hòa) tuyên bố sẽ tổ chức điều trần ngay lập tức để tìm hiểu “điều gì đã xảy ra”.

Các nhóm vận động cho ngành nhiên liệu hóa thạch, cùng với các đồng minh trong đảng Cộng hòa, còn nêu nguyên nhân gây mất điện là các tua-bin điện gió bị đóng băng. Họ tận dụng đợt mất điện này để chỉ trích các nguồn năng lượng tái tạo.

Nhưng trên thực tế, dù các tua-bin ở Texas có đóng băng, đây không phải là điều sẽ nghiễm nhiên xảy ra. Các tua-bin điện gió ở Greenland hay các địa điểm gần Cực Bắc vẫn vận hành trong mùa đông mà không gặp trục trặc gì.

Ngoài ra, điện gió chỉ chiếm 10% sản lượng điện của bang Texas trong mùa đông. Theo Washington Post, nguyên nhân mất điện là các nhà máy nhiệt điện phải dừng phát điện, chủ yếu là những nhà máy dựa vào khí thiên nhiên.

Vì nhiệt độ xuống giảm sâu dưới 0 độ C, các đường ống dẫn khí bị đóng băng vì trong khí có hơi ẩm. Các máy bơm không vận hành được như bình thường, khiến các nhà máy phát điện lần lượt bị ngắt. Thậm chí, một lò phản ứng tại một trong hai nhà máy điện hạt nhân của bang Texas cũng phải dừng, do thiết bị bị đóng băng.

“Tại thời điểm nhu cầu tăng cao nhất từ trước tới nay, hệ thống lại bị quá tải ở mức độ chúng ta chưa từng thấy”, Tom Seng, chuyên gia từ Đại học Tulsa, nói với Washington Post.

Người dân Dallas cố sưởi ấm ở ngoài trời vì nhà đã mất điện. Ảnh: AP.

Vấn đề không phải lần đầu

Ông Hirs, từ Đại học Houston, nói đây không phải lần đầu tiên Texas gặp vấn đề như trên.

Đã có nhiều đợt lạnh nghiêm trọng ở miền Tây Nam nước Mỹ, kèm cả tình trạng đóng băng, vào các năm 1983, 1989, 2003, 2006, 2008, 2010 và 2011. Một nghiên cứu của Ủy ban Quản lý Năng lượng Liên bang cho thấy đợt mất điện diện rộng vào năm 2011 cũng có các nguyên nhân tương tự.

“Số máy phát điện bị dừng nhiều đến mức đặt ra câu hỏi liệu sẽ có ích hơn nếu tăng mức năng lượng dự trữ ngay trước sự kiện thời tiết”, báo cáo này viết. Theo báo cáo, việc chuẩn bị trước sẽ khiến nhiều máy phát trở nên sẵn sàng sớm hơn, có thể ngăn một số vấn đề về đóng băng, và có thể phơi bày các vấn đề về vận hành kịp thời để sửa chữa.

Ngày 16/2, ủy ban nói trên tuyên bố sẽ điều tra nguyên nhân của nạn thiếu hụt điện lần này.

Theo ông Hirs, cả Texas và California đều có chung một vấn đề là không có các cơ chế khuyến khích các công ty thực hiện đầy đủ việc bảo trì. Ông cho rằng những gì xảy ra ở bang California trong đợt thời tiết nóng mùa hè năm ngoái giờ đang lặp lại ở bang Texas.

Trường hợp của Texas cũng đặc biệt ở chỗ hầu như toàn bộ lưới điện của bang này là độc lập với phần còn lại của nước Mỹ. Điều đó khiến Texas không thể “nhập khẩu” điện từ các bang khác khi các nhà máy của mình bị tắt. Nhưng ông Hirs cũng cho rằng đợt lạnh này ảnh hưởng rộng đến mức có thể không bang nào khác có thừa điện để bán.