Hành trình chinh phục tri thức xứ người: Từ cậu bé bán thuốc lá dạo trở thành Giáo sư Đại học Mỹ

Lớn lên trong hoàn cảnh nghèo túng, cha bệnh nặng, phải bươn chải từ rất sớm, ông Trương Nguyện Thành đã không vì thế mà đầu hàng số phận. Ông đã nỗ lực vươn lên, trở thành Giáo sư Đại học tại Mỹ. Nhìn lại cách ông vượt qua gian khó của cuộc đời với quyết tâm “dù khổ cỡ nào cũng phải ráng học”, giúp ta có thêm những bài học quý giá.

00:00 24/07/2021

Tuổi thơ vất vả

Giáo sư Trương Nguyện Thành sinh năm 1961 ở Quy Nhơn, Bình Định, là người con thứ hai trong một gia đình có 7 anh em. Thuở nhỏ, ông sống cùng ông bà Nội ở Bình Định, còn cha mẹ sống ở Sài Gòn để mưu sinh.

Năm Nguyện Thành lên 11 tuổi, cha bị đột quỵ liệt nửa người, cuộc sống gia đình càng trở nên thiếu thốn. Ông được mẹ đưa vào Sài Gòn để phụ giúp mẹ lo toan gia đình.

Thế là cậu bé 11 tuổi ấy bắt đầu cuộc sống mưu sinh tại nơi phồn hoa đô thị. Việc học của ông lúc ấy chỉ xem như chuyện phụ. Sau giờ học, ông vội đi bán thuốc lá dạo ở chợ Gò Vấp, để có tiền chữa bệnh cho cha và lo cho các em.

Bốn năm sau, gia đình ông chuyển về quê Ngoại ở Lái Thiêu, Bình Dương. Ở cái tuổi tưởng chừng như chỉ biết đến đèn sách ấy, ông đã cùng mẹ trở thành lao động chính trong nhà; chấp nhận làm bất cứ nghề gì lương thiện để kiếm sống, từ cày bừa, chăn trâu đến trồng khoai, cuốc mướn. Chính ông đã tự tay dựng nên ngôi nhà bằng đất trộn rơm để gia đình có chỗ che mưa nắng.

Cuộc sống vất vả cùng kinh tế khó khăn khiến ông cũng không có nhiều thời gian và tâm trí dành cho việc học. Thành tích học tập vì thế mà khá thấp. Nhưng có một sự kiện đã thôi thúc ông phải quyết tâm “dù khổ cỡ nào cũng phải ráng học”.

Đó là lần khi em ông bị sốt, sợ em mất nước, ông đã chạy sang hàng xóm nhổ củ sắn mà không biết rằng đó là hành động ăn trộm. Nguyện Thành bị ông chủ vườn sắn bắt, trói và nhốt, dù ra sức van xin.

"Một mình bị trói trong bóng tối, vừa sợ sệt vừa tuyệt vọng, tôi tự hỏi mình đã làm gì mà phải sống khổ thế này. Tôi tự thề với bản thân là phải thành công và nếu thành công, tôi sẽ về giúp những người khác", ông nhớ lại.

Từ cậu bé bán thuốc lá dạo trở thành Giáo sư Đại học tại Mỹ và trở về cống hiến cho nước nhà (Ảnh: Facebook GS Trương Nguyện Thành)

‘Cú huých’ từ người thầy

Do bận cày thuê, Nguyện Thành là cậu học sinh "biếng học" trong lớp. Tuy nhiên, có người đã nhìn ra khả năng của cậu. Đó là thầy Đỗ - giáo viên dạy Toán của Thành ở Trường Trung học Lái Thiêu.

Năm 1979, năm đầu tiên tổ chức thi Học sinh giỏi Toán toàn quốc, thầy Đỗ đưa ra vài bài toán mẹo cho cả lớp làm. Các bạn giỏi trong lớp không ai giải được. Lúc ấy, cậu học sinh Trương Nguyện Thành rụt rè xin phát biểu: "Mấy bạn giỏi đều không làm được. Vậy không biết thầy có muốn nghe ý kiến của trò dở không?". Và cậu "trò dở" ấy đã làm thầy phải ngạc nhiên vì óc tư duy logic và khả năng Toán học của mình.

Sau đó, thầy gặp riêng Thành và hỏi: "Em thông minh, nhưng sao không cố gắng học?".

"Thưa thầy, em phải đi làm để kiếm cơm, em cũng không có tiền mua sách vở", cậu học sinh nghèo đáp.

Nghe vậy, thầy không nói gì. Nhưng hôm sau, thầy mang sách vở đến cho Thành mượn và bảo: "Đây là những sách toán của thầy lúc thầy còn đi học Sư phạm. Em lấy về đọc cho vui. Tháng sau thi học sinh giỏi toàn tỉnh, thầy muốn em đi thi".

Câu nói của thầy khiến ông bất ngờ, vì chưa bao giờ ông nghĩ sẽ nằm trong đội tuyển học sinh Giỏi. Nhưng sự tin tưởng, khích lệ ấy như đã tiếp cho ông động lực học tập. Để rồi đêm đêm, khi xong hết các công việc đồng án, mưu sinh, ông lại châm đèn đọc sách. Trong sự bất ngờ của mọi người, ông nằm trong Top 5 học sinh giỏi cấp Tỉnh. Từ đó, ông tự tin hơn và bắt đầu ham học hơn.

Cuộc đời ông rẽ sang một con đường mới - Con đường của sự chinh phục tri thức.

Hành trình chinh phục tri thức nơi xứ người 

Năm 1980, ông thi đậu vào Đại học Bách Khoa. Nhưng mới học được vài tháng, theo sự sắp xếp của gia đình, ông cùng em trai rời Việt Nam sang Mỹ. Ông ôm trong lòng lời dặn của cha trong lúc tiễn biệt: “Bay càng cao thì con sẽ thấy được càng xa!”.

Sau bao vất vả, họ cũng đến được đất Mỹ, nhưng… trở thành hai kẻ lang thang, “ăn bờ ngủ bụi”. Những đêm phải ngủ ngoài sương giá rét, ông tự hỏi: "Sang đây để chết hay sống".

May mắn thay, hai anh em được một gia đình nông dân người Mỹ nhận làm con nuôi và lo cho ăn học.

Cậu sinh viên Trương Nguyện Thành và trường Đại học North Dakota State - nơi ông lấy bằng Cử nhân Hóa học (Ảnh: tổng hợp)

“Học để thoát nghèo” đã trở thành một trong những động lực mạnh mẽ giúp ông Trương Nguyện Thành kiên trì theo đuổi việc học nơi xứ người. Dù có lúc, con đường ấy tưởng đã bít lối. Đó là khi các trường đại học ở Mỹ từ chối nhận ông, với lý do ông không đạt về khả năng ngoại ngữ. Ngay thầy hiệu trưởng ở trường trung học Mỹ cũng khuyên ông nên đi làm công cho hãng thịt gà tây, hơn là ước ao vào đại học.

Nhưng ông không nản chí, mà còn cố gắng gấp bội. Cảm động trước thái độ của ông, các thầy cô đã viết thư thỉnh nguyện, và Trường Đại học North Dakota State đã đồng ý nhận ông. Cầm lá thư chấp nhận của trường, ông mừng rơi nước mắt và hiểu rằng, đứng trước thất bại, thái độ quan trọng hơn trình độ.

Ngoài giờ học, ông tranh thủ đi làm kiếm tiền trang trải việc học. Nhưng thay vì chọn những công việc dễ và không đòi hỏi suy nghĩ nhiều như: bồi bàn, phụ bán cafe… ông gõ cửa hết phòng giáo sư này đến giáo sư khác để xin được phụ việc trong phòng thí nghiệm của họ, khi mới chỉ là sinh viên năm nhất - điều mà ngay cả sinh viên Mỹ cũng hiếm làm.

Sau mấy tháng kiên trì, nhận bao lời từ chối, cuối cùng, ông được một vị giáo sư đồng ý nhận làm, với mức lương rất thấp. Các bạn bảo ông “dại”, nhưng ông quyết định bỏ qua lợi ích trước mắt, chấp nhận làm công việc ấy để có cơ hội học hỏi nhiều hơn.

Và ông đã đúng. Ngày cầm tấm bằng Cử nhân Hóa học loại Giỏi trên tay, ông cũng đã có 4 bài báo khoa học được đăng trên tạp chí quốc tế uy tín. Nhờ vậy, cơ hội học tiếp lên bậc cao hơn được mở ra cho ông.

Sau 10 năm kể từ ngày đặt chân lên đất Mỹ, ông Trương Nguyện Thành đã có bằng Tiến sĩ Hóa học (năm 1990), và nhận học bổng từ Quỹ Khoa học Quốc gia (National Science Foundation) dành cho những giáo sư trẻ có nhiều tiềm năng nhất nước Mỹ (năm 1994). Năm 1992, ông được mời làm Giảng viên Đại học Utah.

Sau đó, năm 2002 ông được phong lên bậc giáo sư cao nhất nước Mỹ (Full Professor). Từ năm 1992 đến nay, Giáo sư Trương Nguyện Thành đã có hơn 200 bài báo được in trên các tạp chí khoa học quốc tế.

Vậy là, từ một cậu bé nghèo khổ lam lũ, với xuất phát điểm tiếng Anh yếu, ông Trương Nguyện Thành đã làm được điều tưởng chừng như không thể, và đã chạm tới giấc mơ cuộc đời.

Thực hiện tâm nguyện ‘thành công sẽ về giúp người khác’

Liên tục gặt hái những thành công trên đất Mỹ, người con đất Việt ấy vẫn luôn trăn trở về việc những sinh viên tài năng nước nhà chưa có nhiều cơ hội nghiên cứu lên cao hơn.

Năm 2009, Giáo sư Trương Nguyện Thành quyết định nhận lời mời của Ủy ban Nhân dân TP. Hồ Chí Minh, trở về nước thành lập “Viện Khoa học và Công nghệ tính toán TP. Hồ Chí Minh”. Ông đã giúp đưa nhiều sinh viên giỏi từ Việt Nam sang Mỹ du học bằng nguồn từ quỹ nghiên cứu của mình. Từ đó đến nay, ông vẫn thường xuyên về nước để giảng dạy cho các sinh viên, tham gia ở vai trò Phó Hiệu trưởng và điều hành tại hai trường đại học lớn.

Với phong cách độc đáo, ông còn nổi tiếng với cái tên “Giáo sư quần đùi” khi đôi khi ông không chọn mặc áo vest và quần dài lên giảng đường. Ông muốn truyền tải thông điệp rằng: “Hãy bước qua những định kiến, nỗi sợ hãi, sự tự ti và những rào cản hữu hình lẫn vô hình, để khám phá tiềm năng vô tận của bản thân, phát triển tư duy sáng tạo và phá bỏ lối mòn”.

Bài diễn văn tốt nghiệp năm 2020 của ông gửi sinh viên cũng chứa đựng nhiều thông điệp quý giá.

Cuộc sống tích cực và học hỏi không ngừng   

Hiện nay, khi ở tuổi 60, Giáo sư Trương Nguyện Thành trông vẫn rất khỏe mạnh và luôn tràn đầy năng lượng. Ông đã cùng con trai chinh phục 1.000km đường trường từ đồng bằng sông Cửu Long lên Tây Nguyên bằng xe đạp, và đang luyện tập thể lực để tiếp tục chinh phục mục tiêu 3.000 km.

Trong giai đoạn bị ảnh hưởng bởi Covid-19 này, ông bị kẹt ở Mỹ từ năm ngoái. Nhưng thay vì bị bó buộc bởi hoàn cảnh, giáo sư Thành ngoài giờ dạy online, lại tận dụng tối đa thời gian để nghiên cứu thêm các môn về khoa học thần kinh, tâm lý học hành vi về phát triển con người, khoa học thể dục, nghệ thuật lãnh đạo, xã hội học, quản trị học và cả những nghiên cứu khoa học về chánh niệm.

Những vấn đề này hoàn toàn mới mẻ với ông, nhưng ông đã học với mục tiêu là tìm ra phương pháp để phát triển tiềm năng con người một cách hiệu quả nhất - từ trí tuệ đến thể chất.

Nhờ luôn bận rộn như thế, nên dù phải ở trong nhà do dịch bệnh, vị giáo sư đáng kính luôn cảm thấy thú vị, tinh thần tích cực và tràn đầy năng lượng.

Hà Phương