New York Times: "iPhone tiếp theo của bạn có thể được sản xuất tại Việt Nam. Hãy cảm ơn cuộc chiến thương mại"

"Không có quốc gia nào trên Trái đất được hưởng lợi từ cuộc chiến thương mại giữa Tổng thống Donald Trump với Trung Quốc hơn Việt Nam", cây viết Raymond Zhong của tờ New York Times khẳng định.

22:30 02/08/2019

Các đơn đặt hàng tại nhiều nhà máy ở Việt Nam đã tăng mạnh sau khi Mỹ áp đặt thuế quan, khiến các công ty phải xem xét lại việc sản xuất sản phẩm của họ tại Trung Quốc. Giờ đây, nhiều công ty công nghệ lớn cũng đang tìm cách đẩy mạnh hoạt động sản xuất tại Việt Nam, nâng cao tham vọng biến quốc gia này trở thành nơi sản xuất điện thoại thông minh và các thiết bị cao cấp khác.

Mặc dù vậy, trước tiên, Việt Nam cần phải làm tốt hơn trong việc chế tạo các vỏ nhựa nhỏ, trên tai nghe AirPods.

Công ty của Vũ Hữu Thắng tại thành phố Bắc Ninh, mang tên Bắc Việt Technology, đang sản xuất các bộ phận nhỏ bằng nhựa cho máy in Canon, nhạc cụ của hãng Korg, điện thoại di động và phụ kiện điện thoại Samsung, bao gồm cả tai nghe nhét tai. Ông nói rằng công ty của mình sẽ khó cạnh tranh với các nhà cung cấp Trung Quốc, khi mà mỗi tháng vẫn phải mua từ 70 đến 100 tấn nguyên liệu nhựa nhập khẩu, hầu hết được sản xuất tại Trung Quốc.

"Việt Nam không thể so sánh với Trung Quốc", ông Thắng nói. "Khi chúng tôi mua nguyên liệu, nó đã đắt hơn 5% đến 10%. Và thị trường Việt Nam quá nhỏ để lôi kéo các nhà sản xuất nhựa đặt nhà máy ở đây". 

Hình ảnh công nhân tại công ty Bắc Việt Technology ở Bắc Ninh. Ảnh NYTimes

Các nhà đàm phán của Mỹ và Trung Quốc đang họp tại Thượng Hải trong tuần này để cố gắng tìm ra bước tiến mới trong việc giải quyết cuộc chiến thương mại, thứ đang khiến cả đôi bên "bầm dập". Nhưng đối với một số công ty, vốn từ lâu đã bị cuốn trong vòng xoáy dai dẳng trong mối quan hệ giữa hai cường quốc này, đã cảm thấy không còn nhiều hứng thú với việc kinh doanh trong nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Điện thoại thông minh, máy chơi game video và nhiều sản phẩm tiêu dùng khác có khả năng sẽ là những cái tên tiếp theo trong danh sách áp đặt thuế quan của tổng thống Trump. Vì vậy, họ đang cảm thấy áp lực khi phải tìm kiếm những địa điểm xây dựng nhà máy mới, nơi có chi phí công nhân thấp để sản xuất hoặc hoàn thiện sản phẩm của mình.

Apple đã tìm đến Việt Nam và Ấn Độ khi công ty này tăng cường tìm kiếm mọi cách để đa dạng hóa chuỗi cung ứng của mình. Nintendo đã tăng tốc chuyển đổi sản xuất máy chơi game Switch sang Việt Nam từ Trung Quốc, theo Panjiva, một công ty nghiên cứu chuỗi cung ứng. Công ty điện tử Đài Loan Foxconn, một nhà lắp ráp iPhone lớn, cho biết hồi tháng 1 rằng họ đã mua quyền sử dụng đất ở Việt Nam cũng như bơm 200 triệu USD vào một công ty con của Ấn Độ. Các đối tác khác của Apple tại Đài Loan và Trung Quốc cũng ám chỉ rằng họ cũng đang xem xét tăng cường hoạt động tại Việt Nam.

Mặc dù vậy, quốc gia gần 100 triệu dân này sẽ không thể thay thế Trung Quốc như một trung tâm sản xuất chỉ sau một đêm. Đất đai ở đây rất đắt và các nhà máy, nhà kho sẵn sàng sử dụng đang thiếu. Tuyển dụng đủ nhân viên được đào tạo và quản lý cũng là một thách thức tiềm năng khác.

Hình ảnh bên trong nhà máy Cơ khí Chính xác, Dịch vụ và Thương mại Việt Nam ở Bắc Ninh. Ảnh NYTimes

"Nó chắc chắn vượt quá khả năng đáp ứng của Việt Nam", ông Frederick R Burke, giám đốc điều hành công ty luật Baker McKenzie tại thành phố Hồ Chí Minh, nói về tình trạng thiếu lao động. Mặc dù ông cho biết lực lượng lao động của Việt Nam đang tăng thêm 1 triệu người mỗi năm. Việt Nam cũng không có nhiều thành phần của chuỗi cung ứng, bao gồm các công ty sản xuất linh kiện, bộ phận và vật liệu chuyên dụng như ở Trung Quốc.

Trần Thu Thủy cho biết cô rất thích làm việc với Apple vào một ngày nào đó. Công ty của Thủy, HTMP, sản xuất khuôn kim loại mà các nhà máy sử dụng để sản xuất nhựa và các bộ phận đúc.

"Một ngày", cô nói và ra hiệu về chiếc MacBook gần đó. "HTMP có thể có thể chế tạo khuôn cho thân máy tính xách tay bằng kim loại". Nhưng cô biết công ty mình phải cải thiện nhiều thêm nữa, bằng nhiều cách trước khi ngày đó có thể đến.

"Đó là một danh sách việc cần làm rất dài", cô nói.

Công nhân trong nhà máy Anofa, gần Hà Nội, Việt Nam, ngày 28/6/2019. Ảnh NYTimes 

Việt Nam đã là một "người khổng lồ" trong ngành sản xuất giày dép, quần áo và các loại hàng hóa cần nhiều sức lao động khác. Nike và Adidas hiện sản xuất gần một nửa số giày thể thao của họ tại Việt Nam. Khi các nhà máy mọc lên, chính phủ Việt Nam đã cam kết cải thiện đường sá, cảng và nhà máy điện. Hà Nội cũng đã ký thỏa thuận với các chính phủ trên thế giới để giảm thuế, bao gồm cả thỏa thuận đạt được vào tháng trước với Liên minh châu Âu.

Chính quyền Trump đã không lơ là khi nhận thấy rằng thuế nhập khẩu của nước này đang thay đổi cán cân thương mại toàn cầu theo hướng có lợi cho Việt Nam. Bộ Ngân khố Hoa Kỳ đã đưa Hà Nội vào danh sách theo dõi để xem giá trị của đồng tiền Việt Nam có bị thao túng nhằm trợ giúp các nhà xuất khẩu hay không. Ông Trump đã đề cập vào tháng trước rằng Việt Nam có thể là mục tiêu tiếp theo cho các hoạt động trừng phạt, gọi đất nước như là "kẻ lạm dụng" thương mại.

Đáp lại, chính phủ Việt Nam cho biết họ muốn có mối quan hệ thương mại đôi bên cùng có lợi với Hoa Kỳ. Đồng thời chính quyền nước này cũng nhấn mạnh việc sẽ xử lý nghiêm khắc các hành vi gian lận thương mại, các hàng hóa nước ngoài lấy danh nghĩa hàng Việt Nam xuất khẩu sang thị trường Mỹ để trốn thuế.

Tuy nhiên, sự thù hận của ông Trump dường như cũng không thể đảo ngược lại những xu hướng thay đổi lớn, đang biến miền bắc Việt Nam thành một trung tâm sản xuất điện tử. Nhiều tổ hợp nhà máy của những tập đoàn khổng lồ đang được xây dựng, với các nhà xưởng trải dài theo đường chân trời.

iPhone thế hệ kế tiếp có thể được sản xuất tại Việt Nam. Ảnh chụp trong nhà máy Anofa. Ảnh NYTimes 

Hơn một thập kỷ trước, Samsung Electronics, tập đoàn khổng lồ của Hàn Quốc, đã thành lập một nhà máy ở Bắc Ninh để giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc. Theo thời gian, chi phí sản xuất tại Trung Quốc tiếp tục tăng trong khi doanh số của Samsung ngày càng teo nhỏ, đặc biệt sau khi chính quyền Bắc Kinh kêu gọi tẩy chay các sản phẩm của Hàn Quốc vào năm 2017.

Samsung đã đóng cửa tất cả trừ một trong những nhà máy sản xuất smartphone. Hiện công ty này đang lắp ráp khoảng một nửa số điện thoại bán ra của mình tại Việt Nam. Các công ty con của Samsung tại Việt Nam cũng sử dụng khoảng 100.000 nhân công, góp phần tạo nên gần một phần ba trong doanh thu 220 tỷ USD của công ty vào năm ngoái.

Một phát ngôn viên của Samsung cho biết khoảng 90% doanh số bán hàng liên quan đến hàng hóa được vận chuyển từ Việt Nam sang các nước khác. Điều đó ngụ ý rằng một mình Samsung đã chiếm một phần tư kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam trong năm 2018, mặc dù điều đó có thể không hoàn toàn thể hiện được sức ảnh hưởng của công ty đối với cả nền kinh tế. Thành công của Samsung tại Việt Nam đã giúp thuyết phục nhiều nhà cung cấp Hàn Quốc rằng họ cũng cần có mặt ở đây.

"Khi bạn là một công ty lớn và bạn chuyển đến một nơi mới, mọi thứ sẽ đi theo bạn", Filippo Bortoletti, phó giám đốc tại Hà Nội của công ty tư vấn kinh doanh Dezan Shira cho biết.

Một số chủ doanh nghiệp Việt Nam nói rằng may rủi luôn liền kề. Tuy nhiên, khi những doanh nghiệp khổng lồ nước ngoài đến Việt Nam và làm việc chủ yếu với các nhà cung cấp quen thuộc mà họ đã sử dụng ở nơi khác, vẫn có một khoảng trống nhỏ trong chuỗi cung ứng dành cho những doanh nghiệp địa phương.

"Samsung có 35 nhà cung cấp ở Việt Nam", người phát ngôn của công ty cho biết. Còn Apple từ chối bình luận.

Nguyễn Xuân Hoàng, người sáng lập VPMS. Sau khi nhiều đối tác của Samsung bắt đầu vào Việt Nam, gã khổng lồ điện tử Hàn Quốc đã ngừng làm việc với VPMS. 

Khi Samsung lần đầu tiên thành lập nhà máy ở quốc gia này, họ đã mua một số linh kiện bằng kim loại, được sử dụng trên dây chuyền lắp ráp của mình, từ một đơn vị địa phương là công ty Cơ Khí Chính Xác, Dịch Vụ và Thương Mại Việt Nam (VPMS). Nhưng sau đó, nhiều đối tác Hàn Quốc của Samsung bắt đầu tiến vào Việt Nam và sau một năm, Samsung và VPMS đã ngừng làm việc cùng nhau, theo chia sẻ của Nguyễn Xuân Hoàng, một trong những người sáng lập công ty.

"Giá cả và chất lượng không phải là vấn đề", Hoang nói, giữa tiếng rít và đủ loại âm thanh từ các loại máy móc tại nhà máy của anh gần Bắc Ninh. "Vấn đề là quy mô. Samsung cần nhiều thứ hơn những gì VPMS có thể cung cấp".

Công ty Fitek của Vũ Tiến Cường sản xuất thiết bị công nghiệp cho Samsung, Canon và các công ty lớn khác quanh khu vực tỉnh Bắc Ninh. Ông thừa nhận rằng hầu hết các nhà cung cấp Việt Nam có vấn đề về chất lượng và năng suất khiến họ không thể giành được đơn hàng từ các công ty đa quốc gia. Nhưng ông nghĩ rằng vấn đề gốc rễ là thiếu kinh nghiệm, chứ không phải là thiếu tiền hay kiến ​​thức.

"Từng ngày", Cường cho biết. "Các nhà cung cấp của Việt Nam đang dần được cải thiện và phát triển".

Vũ Tiến Cường, chủ tịch hội đồng quản trị của Fitek, một công ty Việt Nam sản xuất thiết bị công nghiệp cho Samsung, Canon và các công ty lớn khác. 

Nguyễn Thị Huệ, 28 tuổi, thành lập công ty riêng có tên Anofa, chuyên về xử lý bề mặt cho các bộ phận kim loại vào năm 2015. Trong một quãng thời gian dài, Huệ đã phải làm việc 16 giờ mỗi ngày để đưa công việc kinh doanh mình đi lên. Hiện công ty của cô là đối tác với các nhà cung cấp cho các thương hiệu nước ngoài lớn như công ty điện tử Hàn Quốc LG và nhà sản xuất xe máy Ducati của Ý.

Nguyễn Văn Huân, chồng của Huệ, cũng đồng thời là luật sư của công ty. Anh cho biết đang rất mong chờ sự mở rộng chuỗi cung ứng của Apple tại Việt Nam.

"Anofa đã đầu tư vào các máy móc mới để cố gắng giành được nhiều đơn hàng hơn từ các khách hàng nước ngoài. Họ có tiêu chuẩn và yêu cầu cao", Huân nói.

"Chúng tôi có thể gặp họ (Apple)", Huệ nói, với một nụ cười rạng rỡ.

Tham khảo New York Times