Sau gần một năm, chính quyền Biden vẫn chưa rõ cách đối phó Trung Quốc

Lầu Năm Góc vẫn chưa thể trình lên Tổng thống Joe Biden phương án hiệu quả để đối phó với các thách thức mà Trung Quốc tạo ra cho Mỹ, đặc biệt tại khu vực Tây Thái Bình Dương.

06:00 05/11/2021

Chỉ 2 tuần sau khi tiếp quản Nhà Trắng, Tổng thống Joe Biden yêu cầu Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin triển khai đánh giá toàn diện tình hình các lực lượng vũ trang Mỹ được triển khai ở nước ngoài.

Mục tiêu của Nhà Trắng là nhằm bảo đảm hoạt động của quân đội Mỹ ăn khớp với các ưu tiên về chính sách đối ngoại và an ninh quốc gia của chính quyền mới, hay nói cách khác, nhằm ứng phó các thách thức mà Trung Quốc tạo ra.

Đánh giá quốc phòng được kỳ vọng sẽ được đặt trên bàn ông Biden trong khoảng 6 tháng. Nhưng cho đến cuối tháng 10, báo cáo cuối cùng vẫn chưa được Bộ Quốc phòng Mỹ hoàn tất, theo Nikkei Asia.

Chưa có chiến lược đối phó Trung Quốc?

Một lý do khiến bản đánh giá chưa được hoàn tất có thể bởi chính quyền ông Biden vẫn chưa thể quyết định sẽ đối phó thế nào với Trung Quốc.

"Các thảo luận vẫn đang diễn ra, một số muốn triển khai lực lượng hải quân mạnh mẽ, đông đảo, có hệ thống nhằm răn đe Trung Quốc để bảo đảm duy trì an ninh và thịnh vượng, một số thì phản đối cách tiếp cận ấy", Bryan McGrath, cựu quan chức Hải quân Mỹ, cho biết.

Các cuộc thảo luận tại Washington đang đi theo nhiều hướng. Một trong số các trường phái là theo đuổi chính sách "răn đe bằng phủ nhận", trong khi một trường phái khác là "răn đe bằng trừng phạt".

Lầu Năm Góc vẫn chưa hoàn tất đánh giá tình hình lực lượng Mỹ ở nước ngoài. Ảnh: AP.

Với "răn đe bằng phủ nhận", Washington có thể khiến Bắc Kinh từ bỏ ý định hành động quân sự liều lĩnh bằng cách triển khai lực lượng mạnh ở các vị trí chiến lược như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore.

Trong khi đó, những người ủng hộ cách tiếp cận "răn đe bằng trừng phạt" muốn tăng cường đầu tư nhằm củng cố năng lực đáp trả bằng quân sự sau khi Trung Quốc nổ súng trước, như sử dụng tên lửa tầm xa, máy bem ném bom, tàu ngầm tấn công, ông McGrath cho biết.

Các chỉ huy chiến trường Mỹ có xu hướng ủng hộ "răn đe bằng phù nhận", tức sớm triển khai lực lượng ở quy mô lớn.

"Tôi muốn thấy 30, 35 tàu chiến của chúng ta ở Yokosuka và Sasebo. Hiện nay chúng ta không có đủ lực lượng để phản ứng nhanh (trước hành động của Trung Quốc)", Jonathan Greenert, cựu quan chức cấp cao Hải quân Mỹ, nói. Hiện nay, Mỹ có khoảng 20 tàu chiến ở các căn cứ quân sự tại Nhật Bản.

Chính quyền cựu Tổng thống Donald Trump tỏ ra nghiêng hẳn về cách tiếp cận phủ nhận Trung Quốc. Một trong những nhân vật đi đầu là Elbridge Colby, quan chức cấp cao phụ trách chiến lược và phát triển lực lượng, tác giả chiến lược an ninh quốc gia năm 2018 của chính quyền Trump.

"Chúng tôi khi đó cố gắng chuyển sang chiến lược răn đe bằng phủ nhận. Lý thuyết cơ bản là chúng ta sẽ được an toàn khi khiến các bên khác tin rằng họ sẽ thất bại", ông Colby cho biết.

Mâu thuẫn trong chính quyền Biden

Đang có những tranh cãi khác tại Lầu Năm Góc xoay quanh khái niệm mới về "răn đe tổng hợp" được Bộ trưởng Austin đưa ra. Khái niệm mới đề xuất cách tiếp cận toàn diện, từ toàn bộ chính phủ, nhằm đẩy mạnh cạnh tranh với Trung Quốc trên mọi lĩnh vực, thay vì chỉ trên khía cạnh quân sự.

Các công cụ ngoại giao, không gian mạng, kinh tế, và cả trừng phạt đều được vận dụng, với hy vọng tăng cường sức ép lên Bắc Kinh.

Tuy nhiên, khái niệm mới của Bộ trưởng Austin đang vấp phải những hoài nghi, đặc biệt sau khi ngân sách quốc phòng cho năm tài khóa 2022 được đề xuất thấp hơn so với tốc độ lạm phát, đồng thời số tàu chiến mới được đóng ít hơn so với thời cựu Tổng thống Trump.

"Khôi hài ở chỗ chúng ta coi Trung Quốc là thách thức lớn nhất ở Thái Bình Dương, chủ yếu là thách thức hàng hải. Và sau đó chúng ta cắt giảm số tàu chiến đóng mới. Điều này rất vô lý", Tom Shugart, chuyên gia về Trung Quốc tại Trung tâm nghiên cứu New American Security, nhận xét.

Colby, cựu quan chức quốc phòng thời Tổng thống Trump, cho biết ông lo rằng chính quyền Biden hiện "thiếu tập trung" vào nhiệm vụ răn đe Trung Quốc.

"Ý tưởng răn đe tổng hợp giống như áp dụng một số biện pháp răn đe bằng phủ nhận, nhưng bên cạnh đó sẽ có áp lực kinh tế, ngoại giao. Cách làm này nghe thì có vẻ ổn nhưng sẽ không hiệu quả nếu không duy trì những tiêu chuẩn cao của chiến lược răn đe bằng phủ nhận", ông Colby nói.

Giới chức ngoại giao Mỹ - Trung khẩu chiến trong cuộc gặp hồi tháng 3. Ảnh: Reuters.

Theo New York Times, các trợ lý cấp cao của Tổng thống Biden không coi thách thức mà Trung Quốc tạo ra là một phần của cuộc Chiến tranh Lạnh mới.

"Thay vào đó, họ nói nên có chỗ để hai siêu cường phân chia nhỏ quan hệ, hợp tác về khí hậu và kho vũ khí của Triều Tiên, ngay cả khi vẫn cạnh tranh về thương mại, công nghệ, tranh giành ảnh hưởng ở Biển Đông và Đài Loan", New York Times cho biết.

Theo ông Colby, việc Washington hy vọng duy trì hợp tác trong khi tiếp tục cạnh tranh trong những vấn đề mà Bắc Kinh coi là sống còn như Đài Loan hay Biển Đông là "ngây thơ" khi xét tới sức nặng của khía cạnh quân sự trong đối đầu giữa hai nước.

"Chính trị và ngoại giao sẽ được định đoạt bằng quân sự", ông Colby nói, cảnh báo về nguy cơ một khi Trung Quốc đã tăng cường năng lực quốc phòng tới mức có thể thách thức sự vượt trội mà Mỹ hiện vẫn đang duy trì ở khu vực.

Điểm nóng ở Tây Thái Bình Dương

Việc chậm công bố đánh giá quốc phòng cũng có thể là một nỗ lực của chính quyền Tổng thống Biden nhằm thuyết phục Trung Quốc hợp tác tại hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu COP26.

Tổng thống Biden và Chủ tịch Tập Cận Bình cũng nhất trí về nguyên tắc tổ chức một hội nghị thượng đỉnh trực tuyến giữa hai nhà lãnh đạo vào cuối năm nay.

Trong tình thế đó, Nhà Trắng dường như muốn tránh công bố một kế hoạch quốc phòng mà rõ ràng cho thấy Mỹ đang có ý định triển khai lực lượng bao vây Trung Quốc.

Brent Sadler, cựu quan chức Hải quân Mỹ hiện là chuyên gia của Heritage Foundation, cho biết ông kỳ vọng đánh giá của Lầu Năm Góc sẽ cho thấy các điểm nóng mà quân đội Mỹ cần duy trì hiện diện, và những nhu cầu trong 20 năm tới.

USS Benfold tuần tra trên Biển Đông. Ảnh: Reuters.

"Ngay lúc này, điểm yếu nhất, cần tập trung nhiều nhất, là Biển Đông. Cách duy nhất để có thể thực sự duy trì sự hiện diện thường trực là triển khai một lực lượng chuyên biệt, như một nhóm tác chiến tàu sân bay ở đó", ông Sadler nhận định.

Việc triển khai nhóm tác chiến tàu sân bay tới Biển Đông đồng nghĩa tái lập Hạm đội 1 Hải quân Mỹ, phụ trách khu vực Tây Thái Bình Dương, ý tưởng từng được đề xuất bởi cựu Bộ trưởng Hải quân Kenneth Braithwaite.

Collin Koh, chuyên gia tại Đại học Rajaratnam của Singapore, cho biết Singapore có thể không sẵn lòng để Mỹ mở thêm căn cứ hải quân mới. Tuy nhiên, quốc gia Đông Nam Á này hoàn toàn có thể để tàu chiến Mỹ tăng cường tiếp cận cơ sở hạ tầng hiện có, trong khuôn khổ các hợp tác hiện nay giữa hai nước.

"Tâm lý chung là mong muốn Mỹ duy trì và tăng cường hiện diện ở khu vực", ông Koh nói.

Nhưng ông Koh nói thêm các nước Đông Nam Á sẽ theo dõi sát cuộc cạnh tranh Mỹ - Trung, và sẽ tùy tình hình mà điều chỉnh chiến lược.

"Chắc chắn đối đầu Mỹ - Trung sẽ định hình những sự thay đổi chiến lược ở các nước Đông Nam Á. Lúc này, Đông Nam Á đang tăng cường can dự với các nước khác như Australia, Ấn Độ, Nhật Bản, Pháp. Hợp tác với các đối tác khác của Mỹ đang là một lựa chọn thứ 3 cho khu vực", ông Koh nói.